دروازه شهر فرافر
سریزد یکی از روستاهای استان یزد و شهرستان مهریز است که قدمتی چند هزار ساله دارد در زمانهای دور دروازهٔ ورودی استان یزد در سریزد بوده و به آن شهر فرافر میگفتند. روستای سریزد در ۵ کیلومتری شهرستان مهریز و ۴۰ کیلومتری شهر یزد واقع شده است.
در مورد دروازه شهر فرافر چندین نقل قول وجود دارد. عدهای معتقدند این بنا کوشهای دروازه خروجی سریزد و در واقع ورودی به سمت شهر یزد یا شهر فرافر بوده که به آن دروازه شهر فرافر می گفتندو بنابراین قدمت آن نزدیک به هزار سال میرسد. عده دیگری نیز معتقدند این بنا باقی مانده دیوار جنوبی بقعهای چهار ضلعی و مکعبی بوده است. این بنا با پوشش گنبدی که سه ضلع دیگر آن فرو ریخته و به صورت فعلی باقی مانده است و احتمالاً به شکل یک خانقاه بوده که در این صورت قدمت آن به قرون هشتم و نهم هجری قمری مصادف با قرون ۱۴ و ۱۵ میلادی محدود میشود. این بنا در انتهای روستای تاریخی سریزد، در نزدیکی قبرستان روستا قرار دارد.
قلعه سر یزد
قلعه سریزد یکی از کهنترین و بزرگترین صندوق امانات بانکی ایران و جهان بوده است. قدمت این قلعه تاریخی به حکومت ساسانیان (قرن ۳ تا ۷ میلادی) میرسد.[۳] قلعه به منظور ذخیرهسازی غلات و مواد غذایی بوده که در آن زمان از ارزش خاصی برخوردار بوده است. علاوه بر غلات، پول، طلا و زیورآلات روستاییان نیز در مواقع هجوم و غارت در این قلعه نگهداری میشده است. گرداگرد این بنا را خندقی به عرض تقریبی ۶ متر و عمق بین ۳ تا ۴ متر که اولین لایه دفاعی قلعه محسوب میشده، محصور کرده است. این قلعه دارای دو دیوار متحدالمرکز تو در تو با برج و باروهایی بلند و تسخیر ناپذیر است که توسط خندقی محصور شده است. همچنین قلعه دارای دو درب بوده است که یکی درب اصلی و دیگری درب پشتیبان قلعه بوده است. درب اصلی قلعه به صورت متحرک بوده و به وسیله طناب و قرقرههایی از سمت پایین به بالا با و بسته میشده است. زمانی که درب اصلی به وسیله دشمن شکسته میشد و دشمن به درون قلعه راه مییافت، درب دوم قلعه بسته میشده و در واقع نقش درب پشتیبانی قلعه را ایفا مینموده است. قلعه سریزد دارای سه طبقه است که از خشت و گل ساخته شده و مصالح مورد استفاده در آن آجر و گچ بوده است. تزییناتی نظیر کادربندی و شومینه سازی نیز در آن دیده میشود. در دو طرف راهروها، اتاقهای متعدد حجره مانندی است که هر کدام دارای درب و کلیدی مجزا به منظور ذخیرهسازی اشیا گرانبهای روستاییان بوده است. این اثر در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۰۸۴ بهعنوان یکی از آثار ملی ایرانبه ثبت رسیده است و در حال حاضر بیشتر قسمتهای قلعه مرمت شده است.
باغ پهلوان پور مهریز
باغ پهلوان پور مربوط به اواخر دوره قاجار است و در مهریز، محله مزویر آباد واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۳۳۴ بهعنوان یکی از آثار ملی ایرانبه ثبت رسیده است.
باغ پهلوان پور مهریز به دلیل روان بودن آب از داخل آن از گذشته دارای جاذبه خاصی بوده است. این آب از قنات مشهور به «حسنآباد» سرچشمه میگیرد و … به جز باغ پهلوان پور به طور مستقیم از هیچیک از باغهای منطقه عبور نمیکند. آب قنات حسنآباد درختان چناری را که در حاشیه آن روییدهاند، سیراب میکند. علاوه بر قنات ذکر شده این باغ از طریق دو رشته آب دیگر به نام قنات شاه حسینی و قنات مزویر آباد، آبیاری میشود.
باغ دارای ۱۶ حقابه (سهمیه آب در اصطلاح محلی یزد حقابه نامیده میشود) است که هر ۱۲ روز یکبار به آن متعلق میگیرد. زمان هر حقابه بین ۱۰ الی ۱۱ دقیقه است که به آن سبو نیز گفته میشود.
دو طرف جوی اصلی باغ پهلوان پور درختان تنومند و سالخورده چنار قرار دارند. درختان مثمر باغ نیز شامل انار، بادام و خرمالو است و کاشت این درختان با توجه به گرمای زیاد استان یزد نمایانگر آب و هوای متفاوت نسبتاً خنک این منطقه است.