کاشان یا همان کاشون

کاشان شهری تاریخی است که مرکز شهرستان است و بخشی از استان اصفهان محسوب می‌شود. این شهر در مرکز ایران در ۲۲۰ کیلومتری جنوب پایتخت، ۹۰ کیلومتری قم و ۲۰۰ کیلومتری مرکز استان واقع است.

کاشان مهد تمدن و فرهنگ سنتی ایران و مشهور به دارالمومنین است. این شهر دارای ۷۰۰۰ سال قدمت شهرنشینی و یکی از زیباترین شهرهای ایران است. کاشان شهری با اصالت و با مشاهیر علمی و ادبی زیادی است و نقش پررنگی در صنعت گردشگری ایران دارد. عده‌ای از مورخین کاشان را با اصالت‌ترین و اولین شهر ایران و جهان می‌دانند.

جاذبه‌های گردشگری و اقلیم این شهر که دارای دو منطقه کوهستانی و کویریست آن را به یکی از سکونت گاه‌های مهم در ایران بدل ساخته‌است و آداب و رسوم گلاب گیری و قالیشویی از مراسم سنتی این شهر است که سالانه بازدیدکنندگان زیادی را به خود اختصاص می‌دهد.

در مورد ریشه نام شهر کاشان مانند بسیاری از نام‌های دیگر اختلاف نظر وجود دارد. گروهی کاشان را برگرفته از «کی آشیان» به معنای جایگاه حاکمان می‌دانند و گروهی دیگر لغت کاشان را به معنی خانه‌های تابستانی که با چوب و نی ساخته می‌شوند، دانسته‌اند. بر اساس نظر دیگری کاشان تحریف‌شدهٔ «کاسیان» و به معنای محل اسکان اقوام کاسی[یا همان کاشی] بوده‌است [، و امروزه کاشانی‌ها را «کاشی» خطاب می‌کنند]. در گفته‌های دیگر ساخت کاشی مرغوب در این منطقه را دلیل نام‌گذاری شهر به نام کاشیان می‌دانند که به کاشان تحریف شده‌است.

تپه های سیلک

سیلک یکی از مکان‌های تاریخی پس از تمدن جیرفت کرمان در فلات ایران است که مدارک مکتوب متعلق به دوران پیش از هخامنشی در آن پیدا شده است.

طبق اسناد تاریخی تمدن مردمان تپه‌های سیلک مغلوب تمدن آریایی شد و تنها یادگارهایی از آن‌ها در لایه‌های گوناگون حفاری مانند ظروف لوله‌دار بلند با نگاره اسب و خورشید و جنگ‌ افزار آهنی و شمشیر و نیزه‌های بلند پیدا شده ‌است.

خطی که هم‌زمان با آغاز تاریخ در ایلام به وجود آمده ‌بود، با نام پرتو ایلامی شناخته شده، پس از رها شدن این پایگاه بازرگانی از میان رفته است. گفتنی است خط پرتو ایلامی به موازات خط سومری رشد کرده و از یک خط تصویری چند کلمه‌ای نمادین به یک خط هجایی با کلمات مرکب از علایم تغییر یافت. این خط در این مرحله ٢۵٠٠ علامت داشت که علایم معمولا از بالا به پایین نوشته می‌شده است، اما عکس آن نیز گاهی مشاهده شده است. در قرن ٢۴ پیش از میلاد کاتبان ایلامی خط میخی اکدی را به سلیقه خود می‌نوشتند.

تاریخچه تپه سیلک

نزدیک به پنج‌هزار سال پیش از میلاد، مردم غارنشین فلات ایران در پی دگرگونی‌‌هایی که از لحاظ آب و هوا و تشکیل مزارع و چمن‌زارها به وجود آمده بود، به دشت‌ها روی آوردند و زندگی تازه‌ای را آغاز کردند و در تمدن آن‌ها نسبت به دوران  پیشین پیشرفت بیشتری دیده شد. کهن‌ترین مردم دشت‌نشین، مردم محل سیلک (Sialk) نزدیک کاشان بودند که آثار زندگی آن‌ها طی کاوش‌ها کشف شده است. میدان‌گاه باستانی سیلک نیز در منطقه فین کاشان واقع شده ‌است و پیشینه‌ای نزدیک به هفت هزار سال دارد.

تپه سیلک در حقیقت زیگورات یا نیایشگاه مردمان باستانی بوده که از گل رس و سفال ساخته شده ‌است. زیگورات سبک معماری مذهبی ویژه شهرهای عمده بین النهرین(عراق کنونی) و ایران بوده است که طبق آن بنا به‌ صورت برج مطبق هرمی شکل بنا می‌شد. 

باغ فین کاشان

باغ فین کاشان، نام یک باغ ایرانی است که حمام فین نیز در آن قرار دارد. مکان نامبرده جایی است که ناصرالدین شاه در سال ۱۸۵۲ میلادی صدراعظم خود امیر کبیر را در آن به قتل رساند. سابقه و قدمت باغ فین و بناهای آن به دوره صفویه بازمی‌گردد. وسعت باغ بالغ بر ۲۳ هزار مترمربع و شامل یک حیاط مرکزی است که به وسیله دیوار، بارو و برجهای استوانه شکل محصور شده‌است. در مقایسه با بسیاری از باغ‌های ایرانی مشابه، باغ فین با آب قابل توجهی مشروب می‌شود. این باغ تاریخی یکی از پربازدیدترین مکان‌های گردشگری در استان اصفهان است به قسمی که عنوان پربازدیدترین اثر تاریخی این استان در نوروز ۱۳۹۷ را به دست آورد.

 این اثر در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شمارهٔ ثبت ۲۳۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است؛ و چند سال است که به ثبت جهانی یونسکو نیز رسیده‌است.

مسجد آقا بزرگ

مسجد آقابزرگ مسجد و مدرسه‌ای بزرگ در کاشان، منسوب به ملا مهدی نراقی ملقب به آقابزرگ که به هزینه مردی نیکوکار به نام حاج محمدتقی خانبان و پسرش در نیمه قرن ۱۳ق، مقارن با دوران پادشاهی محمدشاه قاجار (متوفی ۱۲۶۴ق) ساخته شده است.

مسجد و مدرسه آقابزرگ مجموعه نفیسی است از عناصر معماری و تزییناتی، و ترکیبی از این حجم‌ها و اندام‌های متناسب به هم تنیده، شامل: سردر و هشتی ورودی، صحن مرکزی، مقصوره و شبستان‌ها. همچنین مدرسه آقا بزرگ کاشان با طرح گودال باغچه و بادگیرهای که نمایانگر استفادهٔ هوشمندانه از عناصر اقلیمی است. استفاده از خاک بستر ساختمان، بدون باقی گذاشتن آثار یا ضایعات در محل استخراج، برای ایجاد مصالح موجب شده است تا با حداقل مصرف انرژی و افزودنی‌های غیر محلی، درصد عمدهٔ مصالح مورد نیاز از درون محل کارگاه ساختمان تأمین شود.

ویژگی های بنا

• معماری ویژه؛ گنبدخانه بر روی ۸ پایه عظیم بر پا شده، زیرا در طرح مساجد قدیمی ایران ایجاد گنبد بر روی پایه‌های آزاد به ندرت دیده می‌شود. نتیجه عملی اجرای این نوع طرح، جریان یافتن هوای خنک در فضای گنبدخانه در فصول گرم و تابستان‌های داغ منطقه کویری است.

• گودال باغچه (حیاط تحتانی)؛ حوض بزرگ (آب‌نما) و باغچه‌های آن به طراوت فضا کمک می‌کند.
• با توجه به سادگی و بی‌پیرایگی این مجموعه، زیاده‌روی در تزیین، به‌ویژه در کاشی‌کاری این بنا به چشم نمی‌خورد.
• تزیینات؛ گچ‌بری، نقاشی، کارهای چوبی (کنده‌کاری، گره‌چینی، آلت و لقط)، مقرنس‌کاری، کاشی‌کاری رسمی‌بندی و یزدی‌بندی
• یک جفت درِ نفیس (درِ مدخل اصلی مسجد) که کنده‌کاری و با گره‌چینی و گل میخ تزیین شده است.

سرای عامری ها

خانه عامری ها کاشان در محله سلطان میر احمد در شمال معبر اصلی آن و در خیابان علوی و در جوار حمام سلطان میر احمد واقع شده است خانه عامری ها در دوران زندیه بنا شده و یکی از بزرگترین خانه ‌های تاریخی شهر کاشان به شمار می ‌رود این خانه شامل حدود 85 اتاق و چندین حیاط است که قدیمی ‌ترین آن حیاط بیرونی و اندرونی است. خانه عامری‌ ها در دوران قاجار در قرن 13 هجری قمری به وسیله مرحوم سهام السلطنه عامری به عنوان محل سکونت فامیلی توسعه یافته است و بناهای دیگری به آن اضافه شد.
خانه عامری ها از گستردگی فراوانی برخوردار است و مساحت آن نزدیک به هفت هزار مترمربع با زیربنای وسیعی است که به گونه ی هماهنگ و حساب شده ساخته شده است. مساحت عرصه این مجموعه که از چند خانه مجزای مجاور و در ارتباط با یکدیگر شکل گرفته مشتمل بر 3 خانه با 5 حیاط مرکزی به صورتی اندرونی و بیرونی همراه با فضاهای سرپوشیده متعدد و متنوع است.
مهمترین بخش مجموعه، خانه عامری‌ ها است، که دارای دو بخش اندرونی و بیرونی همراه با حوضخانه، ایوان‌ های رفیع و شاهنشین ‌های 7 دری و تعداد زیادی اتاق ‌های 3 دری است که گرداگرد حیاط با آهنگی موزون و به صورت قرینه استقرار یافته ‌اند. تمامی بدنه خارجی حیاط‌ ها و برخی از بدنه ‌ها و پوشش‌های داخلی با انواع تزیینات زیبا و هنرمندانه ایرانی همچون گچبری، یزدی و رسمی بندی، مقرنس، نقاشی روی گچ، درودگری، منبت کاری، گره چینی و برخی از هنرهای تزیینی دیگر پوشیده شده است.

در تمام حیاط‌ های خانه عامری‌ ها اصل تقارن در ضلع شمالی، جنوبی، شرقی و غربی رعایت شده است. حیاط ‌ها دارای حوضخانه‌ هایی هستند که از این فضاها در تابستان استفاده می ‌شده است. این خانه دارای بلندترین بادگیر در بین بادگیرهای خانه‌های کاشان است. چهار حیاط بیرونی، اندرونی، مهمان خانه، حیاط خدمه و سوارکاران نظامی مورد استفاده قرار می‌ گرفته و در 3 حیاط دیگر نیز بستگان سهام‌ السلطنه سکونت داشته‌ اند. خانه عامری‌ ها دارای حمام اختصاصی زنانه و مردانه جدا از هم نیز می ‌باشد.
پس از سهام السلطنه، حیاط ‌های بیرونی و اندرونی در اختیار فرزند وی، ابراهیم خلیل خان عامری و بقیه ساختمان ‌ها به افراد دیگر این خاندان تعلق گرفت و به مررو زمان برخی از حیاط‌ ها تفکیک و به افراد دیگر فروخته شد. این مجموعه که به وسیله اداره میراث فرهنگی کاشان با استفاده از اعتبارات تبصره ۳۶ در دست مرمت و تغییر کاربری است تا به اقامتگاه گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شود.
اگر علاقمند به دیدن خانه های قدیمی کاشان هستید می توانید از خانه بروجردی ها و خانه طباطبائی ها در کاشان که در نزدیکی خانه عامری ها واقع شده است نیز دیدن کنید.

خانه طباطبائی ها

یکی از زیباترین و دیدنی ترین بناهای تاریخی کاشان، خانه طباطبایی هاست که در محله سلطان امیر احمد در بافت قدیم کاشان در خیابان علوی واقع شده است. خانه طباطبائی ها کاشان که از شاهکارهای هنر معماری قدیم به شمار می رود به وسیله مرحوم سیدجعفر طباطبایی که از تجار معروف فرش آن زمان بود در سال ۱۲۵۰هجری قمری ساخته شده است. معمار، طراح و سازنده این خانه استاد علی مریم از معماران برجسته دوره قاجار در کاشان بوده که با بهره گیری از تجارب معماران گذشته و با تکیه بر نبوغ ذاتی و قدرت خلاقیت و ابتکار خود، بنای این خانه را در ۱۰ سال به سرانجام رسانده است.
خانه طباطبایی دارای تزیینات دل انگیز بسیار و اتاق ها و درهای دل نشین با ستون های زیبا است. در این بنا از فن گچبری به گونه ی ارزشمندی بهره برداری شده است و در روبروی شاه نشین آن استخر طویل زیبایی به چشم می خورد. معماری خانه طباطبایی ها به شیوه معماری حجاب دار (به معنای نوعی ساخت که اندرونی از دید کسانی که در بخش بیرونی هستند پنهان بماند)، ،متقارن و درون گر، گودال باغچه و حیاط مرکز است بدین معنا که بعد از زلزله معروف سال 1192 هجری قمری اکثر خانه های کاشان را بدین صورت ساخته اند، معماری گودال باغچه یعنی باغچه خانه در گودی قرار گرفته است. بدین ترتیب بنا هم از نظر استحکام و مقابله با زلزله مقاوم می شود و هم آن که آبرسانی به بنا را تسهیل می کند در ضمن از رطوبت بنا هم برای رشد گیاهان استفاده می شود وقتی بنا در دل خاک باشد (یعنی بصورت گودال باغچه ساخته شود) خانه در عایق حرارتی هم قرار دارد خانه نه زود گرم می شود و نه زود سرد.
خانه طباطبایی ها همچون دیگر بناهای تاریخی آن زمان برخوردار از تزئینات مجلل و باشکوه، اصالت معماری و طراحی متناسب با فرهنگ و اقلیم خاص منطقه است. مجموعه خانه طباطبایی ها مشتمل بر ۳ بخش اندرونی بیرونی و بخش مخصوص خدمه است. مجموعه خانه تاریخی طباطبایی ها با ۴۷۰۰ مترمربع وسعت دارای ۴۰ اتاق، ۴ حیاط، ۴ سرداب (زیرزمین)، ۳ بادگیر و ۲ رشته قنات است.
قسمت اندرونی خانه طباطبائی ها :
شامل اتاق پنج دری ساده در مرکز و دو حیاط در دو طرف آن و دارای سرداب هائی که بادگیرها هوا را در آن جریان می دهند که این قسمت محل سکونت خانواده مرحوم طباطبائی بوده است. حیاط ضلع شمال غربی بزرگتر و تعداد اتاق های آن بیشتر می باشد و دارای سرسرای پذیرائی مجزائی است. در زیرقسمت اندرونی مخصوصا اتاق مرکزی، سرداب بزرگی قرار دارد که دارای مشخصات منحصر به فرد خود است و به علل مختلف از جمله : وجود بادگیر، سقف ضربی، نوع مصالح به کار رفته در بدنه، دو جداره بودن بدنه، وجود حوضی که قبلا در مرکز سرداب بوده، اختلاف ارتفاع با سطح کوچه حدود 8 تا 10 متر، نسیم خنکی که از سطح حوض حیاط مرکزی وارد زیرزمین می شود؛ همه این عوامل باعث شده تا به خصوص در فصل تابستان 15 تا 20 درجه اختلاف درمابین زیرزمین و بیرون آن مشاهده شود.
قسمت بیرونی خانه طباطبائی ها :
شامل تالار بزرگ (اتاق شاه نشین) در مرکز با نورگیرها و پنجره های مشبک رنگی و پنجره های کناری دو جداره که عمودی باز و بسته می شود. این اتاق دارای تزئینات نقاشی و آئینه کاری و گچ بری های جالب از جمله پنجره های مشبک گچی است که همچون پارچه توری ظریفی به نظر می رسد. در دو طرف اتاق شاه نشین اتاق های گوشواره بنا شده است در جلوی اتاق شاه نشین، ایوانی با آئینه کاری و گچ بری های جالب دیده می شود.
در طرفین تالار بزرگ دو حیاط خلوت و نورگیر به صورت قرینه یکدیگر احداث شده است که دارای تابلوهای بدیع نقاشی می باشند و از نفایس آثار هنری این دیار به شمار می آیند. اسناد و قرائن نشان می دهد که هنرمند بزرگ و نقاشباشی دربار ناصر الدین شاه قاجار یعنی میرزا ابوالحسن غفاری کاشانی ملقب به صنیع الملک با مالک خانه دوستی نزدیک و مراوده خانوادگی داشته است لذا به احترام دوستی که با مرحوم طباطبائی داشته در اجرای گچ بری ها و ترسیم نقاشی های این خانه نظارت داشته است و این مطلب ارزش و اعتبار تزئینات خانه طباطبائی را بسیار افزایش می دهد.
قسمت خدمه خانه طباطبائی ها :
بخش خدمه نیز شامل حیاط و عمارت در ضلع غربی خانه واقع است که در اختیار خدمه خانه بوده و مطبخ، اصطبل، بهار بند و انبارهای سوخت و موادغذایی در آن قرار داشته است.
آب خانه از دو رشته قنات دولت آباد و نصر آباد تامین می گردیده است. خانه طباطبائی دارای 5 درب ورودی می باشد که ورودی اصلی به دو ورودی اندرونی و بیرونی در قسمت هشتی تقسیم می گردد. علت پیچ و خم های راهروهای ورودی جهت شکستن اختلاف ارتفاع و نداشتن دید مستقیم است.
خانه تاریخی طباطبایی ها که به وسیله هیات امنای مرمت و احیای ابنیه تاریخی کاشان خریداری و در سال های ۱۳۷3 تا ۱۳۷۶ با همکاری شهرداری و میراث فرهنگی کاشان و با پشتیبانی مسئولان وقت وزارت و معادن و فلزات طبق نقشه اصلی و نخستین مورد مرمت و بازسازی قرارگرفت در فهرست آثار ملی ایران به شماره ۱۵۰۴ به ثبت رسیده است. مجموعه تاریخی خانه طباطبایی ها هم اکنون زیرپوشش سازمان رفاهی و تفریحی شهرداری کاشان اداره می شود.
نکته جالب برای دوستداران ادبیات آنکه خانه مسکونی و زادگاه شادروان «سپیده کاشانی» – شاعر بزرگ معاصر- نیز در مجاورت خانه تاریخی طباطبائی و در جنوب آن قرار دارد.

خانه بروجردی ها

خانه بروجردی ها از معروفترین بناهای شهر کاشان و از آثار تاریخی شهر کاشان در محله سلطان میراحمد در جنوب شرقیِ شهر کاشان واقع شده خانه بروجردی ها در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری ساخته شده و تحت شماره ۱۰۸۳ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده‌ است. خانه ی بروجردی ها نمونه یکی از خانه های مسکونی اعیان نشین دوره ی قاجار در کاشان است و اکنون محل اداره میراث فرهنگی کاشان است. بروجردی ها با بادگیرهای قرینه هلالی شکل زیبایی بر بام تالار و کلاه فرنگی روی آن یکی از زیباترین جلوه های معماری ایرانی را به معرض نمایش می گذارد. نقاشی‌های ارزنده و گچ ‌بری‌های خانه بروجردی ها زیر نظر دو هنرمند بزرگ و نامدار نقاشی ایران دوران قاجار “مرحوم میرزا ابوالحسن غفاری کاشان” (بنیانگذار اولین مدرسه نقاشی در ایران) و برادرزاده اش “مرحوم میرزا محمدخان غفاری کاشانی” ملقب به “کمال الملک” ترسیم و طرح های گچبری خانه نیز با نظارت این دو استاد به انجام رسیده است.
بانی این خانه، حاج سید حسن نطنزی از بازرگان ‌های نطنزی مقیم کاشان و معمار آن استاد علی مریم کاشانی بوده‌ است. خانه بروچردی ها در دو طبقه و در بعضی قسمت ها مثل قسمت جنوبی که با سرداب دارای سه طبقه است نمادی از خانه های سنتی ایران است. خانه بروجردی ها در زمینی به مساحت تقریبی ۷۰۰ ،۱ مترمربع ساخته شده و مساحت این بنا حدود ۳۰۰۰ مترمربع و شامل دو حیاط اندرونی و بیرونی و مشتمل است بر دو ورودی اصلی و فرعی، هشتی، راهرو، حیاط، تابستان نشین، زمستان نشین، آشپزخانه، حیاط های سرپوشیده در اطراف، و زیرزمینی وسیع  خانه بروجردی ها متناسب با خصوصیات اقلیمی و شرایط آب و هوایی منطقه کویری کاشان طراحی و ساخته شده، به گونه ای که در گرمای شدید تابستان هوای خنک و بسیار مطبوعی از طریق بادگیرهای واقع در بالای پشت بام به صورت طبیعی و دائمی به زیرزمین ها سرازیر شده و در آنها جریان می یابد.
این بنا از نظر خصوصیات محلّی و عناصر معماری و تزیینات داخلی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است نقاشی‌های این بنا در شیوه‌های متنوع و با رنگ و روغن و آبرنگ و زیر نظر هنرمند نامدار، مرحوم میرزامحمد خان غفاری ملقب به کمال‌الملک طراحی و اجرا شده است. در بام تالار نیز نورگیرها و بادگیرهای بسیار جالب خودنمایی می‌ کند که از نظر طرح و اجرا در زمره آثار بدیع معماری سنتی ایران است.
بر خلاف تصور عامه، این خانه به اهالی بروجرد متعلق نبوده بلکه چون مراودات تجاری این بازرگانان نطنزی الاصل کاشانی بیشتر با تجار شهر بروجرد انجام می شده، لذا کاشانی ها به ایشان بروجردی می گفته اند! به همین مناسبت، محل سکونت ایشان هم به خانه ی بروجردی شهرت یافته است. معمار طراح و سازنده ی خانه ی بروجردی یکی از معمارهای چیره دست کاشان به نام استاد علی مریم کاشی بوده است که خانه ی طباطبایی ها (واقع در همین محله) و تیمچه ی امین الدوله (واقع در بازار میانچال کاشان) از دیگر آثار این معمار هنرمند است.
بنابر اظهارات موثق ساخت این مجموعه در حدود ۱۸ سال یعنی از سال ۱۲۹۲ تا سال ۱۳۱۰ ه.ق به درازا کشیده و در آن بیش از ۱۵۰ بنا و هنرمند گچ کار و آینه کار و دیگر هنرمندان بکار گرفته شده اند.

خانه بروجردی به طور کلی شامل دو بخش بیرونی و اندرونی است:
الف) بخش بیرونی
قسمت بیرونی خانه در حقیقت همان عمارت و حیاطی است که اکنون مورد بازدید علاقه مندان قرار می گیرد و شامل این بخش ها می باشد : راهرو ورودی، حیاط مرکزی، تالار سرپوشیده و نورگیر فوقانی آن، ایوان جنوبی، اتاق های تابستانی و حیاط های خلوت بین اتاق ها و بالا خانه هایی که به صورت قرینه در دو طرف تالار اصلی قرار گرفته اند، بادگیرها و زیرزمین (سرداب)، اتاق پنج دری زمستانی که بدنه ی داخلی آن از گچ بری بسیار ظریفی با طرح گل و مرغ تزئین شده است، اتاق های آفتاب گیر زمستان، بهار خواب جبهه شمالی، طارمی و قسمت غربی و سایر فضاها.
ب) بخش اندرونی
اندرونی خانه بروجردی خود شامل دو قسمت است :
ـ قسمت جنوبی که دارای یک حیاط مرکزی و تالار بزرگ پذیرایی مزین به آیینه کاری است و در دو طرف تالار بالاخانه هایی ساخته شده که رو به داخل تالار باز می شود. در ضمن در اطراف تالار بزرگ اتاق های گوشواره بنا شده است.
ـ قسمت شمالی که عبارت است از یک حیاط خلوت، اتاق پنج دری ساده، صندوق خانه، اتاق نشیمن و سردابی بزرگ که این سرداب در حقیقت طبقه ی تحتانی تالار بزرگ قسمت اندرونی است.
در دیوار شاه نشین، تصاویری از شاهان قاجار، به شیوه‌ای متاثر از نقاشی اروپایی، ترسیم شده است. روی بعضی دیوارها مناظری با رنگ آبی کشیده ‌اند که هیچکدام اصالت ایرانی ندارند، لباس اشخاص کاملا اروپایی است. این بنا در اواخر دوره پهلوی به علت بی توجهی ساکنان آن رو به نابودی می ‌رفت، اما پس از ثبت با شماره 1083 در فهرست آثار تاریخی، بازسازی شد و کاربری فرهنگی ـ اداری گرفت.
همانطور که گفته شد خانه بروجردی ها به صورت اندرونی و بیرونی است و قسمت بیرونی آن از سال ۱۳۵۳ه.ش به تملک سازمان میراث فرهنگی درآمده و در فهرست آثار تاریخی کشور ثبت شده است و بخش اندرونی که در شمال شرقی و شرق بنا واقع است هنوز تحت مالکیت خصوصی می باشد.