عمارت مسعودیه

عمارت مسعودیه بنایی است مربوط به دوره قاجار که در تهران میدان بهارستان واقع شده است. باغ عمارت مسعودیه به دستور مسعود میرزا، ملقب به ظل‌السلطان، فرزند ناصرالدین شاه، در 1295 ق، در زمینی به وسعت حدود 4000 مترمربع، مرکب از بیرونی (دیوان خانه) و اندرونی و دیگر ملحقات بنا شده است.

عمارت مسعودیه به همراه باغ نگارستان، باغ لاله‌زار و باغ سردار ایروانی یکی از اماکنی است که در محدوده شمال حصار شاه طهماسبی تهران در عصر ناصری بنا شده و همچنان که خصوصیات باغ‌های ایرانی را داراست با نقش‌مایه‌ها و عناصری از معماری فرنگی مزین شده است. نام این عمارت نیز برگرفته از نام مسعود میرزا به مسعودیه شهرت یافته است و معمار این بنا استاد شعبان معمار باشی است.

مجموعه عمارت مسعودیه شامل ۵ عمارت دیوانخانه، سفره‌خانه، حوضخانه، عمارت سید جوادی، عمارت مشیرالملکی و عمارت سردر، مملو از گچ‌بری، کاشی‌کاری، خطاطی، نقاشی دیواری و به طوری کلی تزئینات نفیس، تقسیم‌بندی‌های فضایی و عملکردهای متنوع است. این مجموعه تاریخی دارای ۷ کتیبه است که دو کتیبه در سردر اصلی، یک کتیبه در سردر کالسکه‌رو، دو کتیبه در عمارت دیوان‌خانه و دو کتیبه نیز در عمارت مشیریه قرار دارد.

عمارت‌های اصلی عمارت مسعودیه عبارتند از عمارت دیوان خانه، عمارت سفره خانه، حیاط سید جوادی، عمارت سید جوادی، حیاط مشیری، عمارت مشیرالدوله، حیاط خلوت، عمارت حیاط خلوت عمارت سر در پیاده‌رو، عمارت سر در کالسکه‌رو، باغ دیوان‌خانه و بناهای جدید از شمال به جنوب.

موقعیت مکانی آن نیز در محدوده میدان بهارستان که بسیاری از مهم‌ترین حوادث تاریخ معاصر را به خود دیده است از خصوصیات منحصر به فرد آن به شمار می‌آید. عمارت مسعودیه در طول سال های عمر خود شاهد وقایع بسیار زیادی بود. در جریان جنبش مشروطه با توجه به نزدیکی آن به میدان بهارستان و اختلاف ظل السلطان با برادرش مظفر الدین شاه و فرزند او، یکی از پایگاه های مشروطه خواهان و مخالفان محمد علی شاه بود. در سال 1287 در نزدیکی این عمارت بمبی دست ساز زیر کالسکه محمد علی شاه منفجر شد که بهانه لازم را برای به توپ بستن مجلس دست او داد و پس از واقعه بهارستان، عمارت مسعودیه نیز به همراه خانه ظهیرالدوله و سایر مشروطه خواهان به رگبار بسته شد.

بنای بسیاری از ساختمان های فرهنگی کشور در عمارت مسعودیه گذاشته شد. نخستین کتابخانه و موزه ملی ایران جایی در گوشه این عمارت برپا شدند. در حدود سال های 1304 انجمن معارف با استفاده از یکی از اتاق های آن، نخستین کتابخانه رسمی کشور را که پایه اصلی و اولیه کتابخانه ملی بود گذاشت. چند سال بعد نیز یکی دیگر از اتاق های آن به عتیقه های باستانی که از گوشه و کنار ایران به دست آمده بود اختصاص یافت و در حقیقت نخستین موزه ایران در آن پایه گذاری شد. اشیای عتیقه این مکان در سال 1318 به موزه ملی منتقل شد.

در فاصله سال‌های 1342 و 1343 ش، از عمارت مسعودیه برای مدت کوتاهی به عنوان دانشکده افسری استفاده شده است. در سال 1345 هجری شمسی با تفکیک وزارت آموزش وپرورش از فرهنگ و هنر، عمارت مسعودیه به وزارت آموزش و پرورش سپرده شد و نخستین وزارتخانه آموزش و پرورش در آن مستقر شد.

هیات وزیران در جلسه در سال 76 بنا به پیشنهاد وزارت آموزش و پرورش تصویب کرد که حق استفاده از عرصه و اعیان ساختمان قدیمی وزارت آموزش و پرورش، واقع در خیابان اکباتان به سازمان میراث فرهنگی کشور واگذار شود.

این اثر در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۱۹۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

دژ رودخان (قلعه رودخان)

دژ رودخان یا قلعه حسامی نام قلعه‌ای است متعلق به دوره سلجوقیان که بر فراز ارتفاعات جنگلی شهرستان فومن در روستای زیبای رودخان ساخته شده و ۲٫۶ هکتار مساحت و ۶۵ برج و بارو و دیواری به طول ۱۵۰۰ متر دارد. دژ رودخان در ۳۰ کیلومتری شهر فومن است. برخی از کارشناسان، ساخت قلعه را در دوران ساسانیان و مقارن با حمله عرب‌ها به ایران دانسته‌اند.

فاصله مستقیم قلعه تا شهر ماکلوان ۲۵ کیلومتر، تا ماسوله ۴۵ کیلومتر و تا شفت ۲۰ کیلومتر است. اما از مسیر اصلی و آسفالته مسافت قلعه تا فومن ۲۵ کیلومتر، تا ماکلوان تقریباً ۳۵ کیلومتر و تا ماسوله ۶۰ کیلومتر است. این قلعه در ارتفاعی بین ۶۶۵ تا ۷۱۵ متر ارتفاع از سطح دریا واقع شده و در کنار آن رودی با همین نام جاری است.

این دژ با ارزش تاریخی که دارد بنابر ساختار، معماری و ویژگی‌های استراتژیکی و رزمی، در ۳۰ مرداد ۱۳۵۴ خورشیدی، به شماره ۳/۱۵۴۹ در سیاههٔ یادمان‌های دیرین ایران فهرست آثار ملی و تاریخی  ماندگار شد.

برخی از کارشناسان، ساخت قلعه را در دوران ساسانیان و مقارن با حمله عرب‌ها به ایران دانسته‌اند. در دورهٔ سلجوقیان این قلعه تجدید بنا شده و از پایگاه‌های مبارزاتی اسماعیلیان الموت بوده است.

بر روی کتیبه سردر ورودی قلعه که اکنون در موزهٔ گنجینهٔ رشت نگهداری می‌شود، درج شده که این قلعه در سال ۹۱۸ تا ۹۲۱ هجری قمری برای سلطان حسام الدین تجدید بنا شده است.امیره حسام الدین دباج فومنی (مظفرالسلطان) که از اطاعت از صفویان سرپیچی کرد، و قلعه رود خان را بازسازی کرد تا از آنجا به مقاومت بپردازد ولی موفقیتی به دست نیاورد و به دربند گریخت و نهایتاً دستگیر و در تبریز اعدام شد.

قلعه رودخان از دو بخش ارگ و قورخانه تشکیل شده است. ارگ در قسمت غربی این بنا در دو طبقه واقع شده و جنس آن از آجر است. قراول‌خانه‌ها در قسمت شرقی در دو طبقه با نورگیرها و روزنه‌های متعدد بر اطراف مسلط است. چشمه‌ای نیز میان قلعه و گودترین محل آن وجود دارد.

بخش شرقی قلعه شامل دوازده ورودی، زندان، درب اضطراری، حمام و آبریزگاه است. بخش غربی دوازده ورودی دارد، چشمه، حوض، آب‌انبار، سردخانه، حمام، آبریزگاه شاه‌نشین و چند واحد مسکونی که با برج و بارو محصور شده‌اند، دیگر بناهای این بخش را تشکیل می‌دهند. ۴۰ برج دیده‌بانی دور تا دور قلعه را احاطه کرده که اتاق‌های هشت ضلعی آن با طاق‌های گنبدی پوشانده شده است. دور تا دور دیوارها و برج‌ها روزنه‌هایی شیب‌دار دیده می‌شود که برای ریختن مواد مذاب و تیراندازی تعبیه شده‌اند. لازم است ذکر شود که در طول تاریخ قلعه، هیچ‌گاه دشمنی به آن نفوذ نکرده و نتوانسته آن را فتح کند.

نام بومی (تالشی) این قلعه، قله رخون می باشد. نام رسمی آن قلعه رودخان، مترادف فارسی نام بومی قلعه است. چون این قلعهٔ تاریخی در کنار رودخانه‌، رخون، بنا شده است؛ آن را قلعه رودخانه ای، قله روخون، نامیده اند. این قلعه در دوران‌های تاریخی به نام‌های قلعهٔ هزارپله، حسامی، سکسار، سگسار و سگسال نیز خوانده شده است.

قلعه رودخان از نظر زمین‌شناسی در منطقه‌ای بنا شده که در تقسیم‌بندی زمین‌شناسی به مجموعه گشت شهرت دارد و طبق بررسی‌های اشتوکلین شامل دو فاز دگرگونی است. اولی مربوط به پرکامبرین-پالئوزوئیک با شدت دگرگونی بالا است و دیگری به زمان مزوزوئیک و با شدت دگرگونی پایین مطلق است.

با توجه به گزارش‌های زمین‌شناسی، احتمال وجود ذخایر آهن در این منطقه بالا است. شواهدی برای فعالیت معدن کاری باستانی در این منطقه گزارش شده است. از جملهٔ آن‌ها پس‌مانده‌های ذوب در این منطقه‌است.

کویر ورزنه

ورزنه در شهرستان اصفهان از توابع استان اصفهان در مرکز ایران قرار دارد. تنها شهر ایرانی است که زنان آن به طور سنتی چادر سفید بر سر می‌کنند.

شهر ورزنه در فاصله ۱۰۵ کیلومتری جنوب خاوری شهر اصفهان قرار گرفته و تالاب گاوخونی درفاصله۳۰ کیلومتری آن (نزدیکترین نقطه به تالاب) و این شهر در طول جغرافیایی ۵۲ درجه و۳۹ دقیقه خاوری و عرض ۳۲ درجه و ۲۵ دقیقه شمالی واقع شده و حدود ۱۳۰۰۰ نفر جمعیت و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۴۷۵ متر است. شهر ورزنه به علت نزدیکی به کویر دارای آب و هوای گرم و خشک می‌باشد به طوری که ماه‌های مرداد و شهریور از حداکثر خشکی هوا برخوردار و میزان متوسط بارندگی در ورزنه ۸۰ میلیمتر است.

حداکثر سرعت باد در ورزنه ۳۵ متر در ثانیه و جهت وزش باد اغلب، شمال غربی به جنوب شرقی است؛ ولی جریان باد غربی به شرقی هم وجود دارد. میانگین حداکثر درجه حرارت در شهر ورزنه در تیرماه ۴۲ درجه و میانگین حداقل در آذر ماه ۶/۵ درجه و متوسط درجه حرارت ورزنه ۱/۱۴ درجه سانتیگراد است.

شاخص‌های شهر ورزنه: دارای آثار تاریخی متعدد در خود و در پیرامون خود می‌باشد از جمله مسجد جامع ورزنه و آخرین پل بر روی رودخانه زاینده رود و یکی از بزرگترین قلعه‌های خشتی ایران به نام قورتان در نزدیک ان واقع می‌باشد – دارای مردمی به گویش پهلوی ساسانی که همچنان بر بعضی از رسوم گذشتگان پایدار  بوده و خانم‌ها چادر سفید بر سر می‌کنند- وجود جاذبه‌های با ارزشی مثل تالاب بین‌المللی گاوخونی و تپه‌هایی از جنس ماسه و رودخانه زاینده رود و دریاچه نمک آن را در ردیف زیباترین نقاط کویری ایران قرار داده است.

شماری از جاذبه های ورزنه

تالاب بین المللی گاوخونی

این تالاب یکی از ارزشمند ترین اکوسیستم های تالابی کشور است که در تاریخ 23 ژوئن 1975 میلادی در لیست تالابهای بین المللی کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است . در فاصله 130 کیلومتری جنوب شرقی اصفهان قرار دارد طول مسیر رودخانه 405 کیلومترمی باشد و از دامنه های شرقی ارتفاعات زاگرس و کوههای مرتفع زرد کوه بختیاری سرچشمه می گیرد و اختلاف ارتفاع تالاب نسبت به سرآب ( زرد کوه بختیاری ) 2747 متر می باشد و وسعت کل حوضه آب خیز زاینده رود 41371 کیلومتر مربع است که 90% آن در استان اصفهان و مابقی در استانهای چهار محال و بختیاری و یزد و فارس قرار گرفته است . محیط پیرامون تالاب با ویژگی های خاص و متفاوت جغرافیایی همراه است .بخش های شمالی و شمال غربی آن مصب قرار گرفته که آخرین حد جریان آب شیرین رودخانه است ، مصب رودخانه انباشته از جلبک های سبز بوده و حرکت آب در این ناحیه کند است . ابتدا ی آن را نیزارها و گزستان انبوه فرا گرفته است در حاشیه جنوبی تالاب نمکزار وسیعی وجود دارد که در اثر تبخیر زیاد آب و باقی ماندن و انباشته شدن کریستالهای نمک بوجود آمده است . نمک این بخش استخراج شده و مورد بهره برداری قرار می گیرد. در غرب و جنوب غربی منطقه تپه های ماسه ای بادی قرار دارد که خود اکوسیستمی متفاوت با تالاب و مصب آن را بوجود آورده اند .این تپه ها در اثر وزش بادهای کویری شکل گرفته اند و عاری از پوشش گیاهی طبیعی و خاصی هستند که از نظر زیبایی شناسی جایگاه ویژه ای برا ی خود دارند بخش شرقی تالاب را دشتی تپه ماهوری محاط در کوهستانهای بلند و در طول محور اصفهان – نایین احاطه کرده است . کوه سیاه در منتهی الیه شمال غربی این دشت و در کنار مصب تالاب گاوخونی قرار گرفته است.

قلعه قورتان

در 10 کیلومتری ورزنه به طرف اصفهان قلعه ای باشکوه خودنمایی می کند که به دوره دیلمیان بر می گردد یعنی با قدمتی بالغ بر 11 قرن که بعد از ارگ بم بزرگترین قلعه خشتی ایران می باشد چون مساحتی بالغ بر 45000 متر مربع را شامل می شود. هسته اولیه آن نظامی بوده است قلعه ای بزرگ که دیوارهای عریض و برجهای دیدبانی داشته است ؛ قلعه مذکور دو دروازه داشته یکی دروازه شمالی و دیگری دروازه جنوبی ؛ دروازه جنوبی به طرف رودخانه زاینده رود باز می شده است هم اکنون در این قلعه چهار خانوار زندگی می کنند اما فضا های دیگر آن خالی از سکنه بوده و از آن جهت نگهداری احشام و علوفه استفاده می شود در حال حاضر امکان بازدید از قلعه برای همه وجود دارد و زمان خاصی برای بازدید از آن در نظر گرفته نشده است .

کبوترخانه بزرگ شهر ورزنه

این کبوتر خانه در نزدیکی پارک ساحلی ورزنه واقع است دارای ارتفاعی بالغ بر 20 متر می باشد که به علت مرمت می تواند به راحتی مورد بازدید قرار گیرد سالم بودن داخل کبوتر خانه و نمای لانه های کبوتر شبیه به کندوی زنبورها زیبایی وصف نا پذیری بر آن بخشیده است در حال حاضر این کبوتر خانه به بخش خصوصی واگذار شده و از آن جهت نگهداری و فروش اشیاء قدیمی استفاده می کنند جهت بازدید می بایست بلیط تهیه شود.

گوشه ای از کاخ سعدآباد

تاریخچه

در پهنه پر طراوت کوهپایه های توچال و دره سرسبز دربند, بخش دل انگیزی از شمال شهر تهران شکل می گیرد که مجموعه سعدآباد با یک میلیون و صد هزارمترمربع وسعت دراین گستره غنوده است.

سعدآباد که از شمال با کوههای البرز, از مشرق با گلابدره, از مغرب با ولنجک و از جنوب با تجریش همسایگی دارد, در زمان قاجار, محل استقرار و سکونت تابستانی شاهان این سلسله بوده است.

پس از کودتای 1299, در وسعتی تازه و الحاق باغ های مختلف, به اقامتگاه تابستانی رضاخان اختصاص یافت, کاخ و کوشک هایی به مناسبت و ضرورت های گوناگون در جای جای این پهنه ی برتافته از درختان کهن و سپیدار و سرو, به فاصله ای از بازمانده بناهای قاجار سر برآورده که طی سالیان به چهارده کاخ کوچک و بزرگ, هرکدام به سبک و شیوه ای در معماری رسیده است. 

کاخ های سعدآباد 
هجده کاخ کوچک و بزرگ از دوره های قاجار  و پهلوی در سعدآباد وجود دارند:

1- کاخ احمدشاهی (در حال مرمت)

2- کاخ شهوند (کاخ موزه سبز فعلی، محل اقامت تابستانی پهلوی اول)

3-  کاخ سفید (کاخ موزه ملت، محل اقامت تابستانی پهلوی دوم)

4- کاخ اختصاصی (موزه تاریخ طبیعی سابق در حال حاضر در اختیـار نهاد ریاســت جمهوری)

5- کاخ اسود (سیاه) موزه هنرهای زیبا فعلی 

6- کاخ شمس (موزه پوشاک سلطنتی)

7- کاخ اشرف (موزه ظروف سلطنتی)

8-  کاخ غلامرضا (موزه سلاح های دربار)

9- کاخ ملکه مادر (در اختیـار نهاد ریاســت جمهوری)

10- کاخ احمدرضا  (در اختیـار نهاد ریاســت جمهوری)

11-  ساختمان عبدالرضا (امور اداری سعدآباد)

12- کاخ بهمن پهلوی پسر غلامرضا (دفتر مدیریت) 

13- کاخ شهرام پسر اشرف (موزه نظامی)

14- کاخ فریده دیبا (در اختیـار نهاد ریاســت جمهوری)
 
15- کاخ قدیم ولیعهد رضا پهلوی (موزه بهزاد)

16- کاخ جدید ولیعهد رضا پهلوی (موزه دفینه سابق و در حال حاضر در اختیار نهاد ریاست جمهوری)

17- کاخ فرحناز و علیرضا فرزندان محمدرضا شاه( موزه خط و کتابت میرعماد)

18- کاخ لیلا 


علاوه بر کاخ های مذکور و چندین ساختمان قدیمی دیگر , تاسیسات و امکانات دیگری همچون : سالن های مرغداری و گاوداری , موزستان و گلخانه های گوناگون , استخرهای مختلف, چشمه سارها , زمین های تنیس و سالن بولینگ , سینما و آمفی تئاتر روباز در این مجموعه 110 هکتاری وجود دارند. 

موزه های آلبوم های سلطنتی و اسناد در ساختمان گارد شاهنشاهی، موزه آشپزخانه سلطنتی در ساختمان آشپزخانه موزه ملت، موزه برادران امیدوار، موزه آب، موزه فرشچیان،  موزه اتومبیل های سلطنتی نیز از دیگر موزه های سعدآباد هستند که در سال های اخیر به این مجموعه افزوده شده اند.

موزه پوشاک سلطنتی

ساختمان فعلی موزۀ پوشاک سلطنتی،در واقع کاخ تابستانی شمس پهلوی،خواهر تنی محمّد رضا پهلوی می باشد که در زمان سلطنت رضا شاه در سال 1314 ه.ش ساخت آن آغاز گردید و در سال 1318 به پایان رسید.این کاخ با مساحتی در حدود 2600 متر مربع شامل دو طبقه و یک زیر زمین می باشد که در شمال مجموعۀ فرهنگی تاریخی سعد آباد در مجاورت درب شمالی دربند با یک معماری تلفیقی ایرانی و اروپایی ساخته شده است.

پس از نقل مکان شمس پهلوی به کاخ اختصاصی اش در مهر شهر کرج در سال 1342 این بنا به عنوان مکانی جهت نگهداری اشیاء و ظروف قیمتی مورد استفاده بوده و موزه اختصاصی هدایای سلطنتی نام گرفت که اغلب شامل هدایای خارجی به شاه بود.در قسمت جنوبی کاخ نیز یک سالن برنامه های تابستانی با دیوار چینی و تزئینات معماری و یک سردراروپایی ساخته شد که در آن مراسم و برنامه های نمایشی برپا می شد و انواع طوطی و پرنده های شمس پهلوی نیز در گوشه ای از آن نگهداری می شد.

پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، این ساختمان جهت برپایی موزۀ مردم شناسی در نظر گرفته شد و در اسفند ماه 1373 افتتاح گردید. در بهمن ماه سال 1388 موزه تغییر کاربری داده و با عنوان تاریخ معاصر و سپس موزه پوشاک سلطنتی فعالیت جدید خود را آغاز نمود.

این مجموعه شامل ،عکس و پوشاک برخی از اعضای خانوادۀ پهلوی به خصوص فرح دیبا، محّمد رضا پهلوی،اشرف و شهناز پهلوی می باشد.همچنین برخی از اشیاء تزیینی مربوط به دورۀ  پهلوی دوّم در گوشه و کنار موزه به نمایش گذاشته شده است.

کاخ موزه سبز

کاخ شهوند،که اکنون«کاخ موزه سبز»نامیده می شود، بی گمان یکی از زیباترین  کاخ های موجود در کشور است، بنای اولیه این کاخ نیم طبقه‌ای متعلق به «علیخان والی» از زمینداران سرشناس قاجار بوده است،که توسط رضاخان در سال 1301 به مبلغ هفت‌هزارتومان خریداری شد. سپس « میرزا جعفر خان معمارباشی» بی‌آنکه ساختمان قبلی را از بین ببرد کاخ تابستانی رضاخان را پس از هفت سال تلاش بر روی آن ساخت.

علت سبز نامیدن کاخ استفاده از سنگ‌های سبز منحصر به فرد معادن خمسه زنجان در نمای خارجی آن است و در مصالح آن نیز از سرب استفاده شده است که از خرد شدن سنگها به علت تغییرات آب و هوایی جلوگیری میکند.

زیربنای کاخ 1203 مترمربع است که از دو بخش تشکیل شده، بخش اول شامل : پله ورودی، اتاق انتظار، اتاق کار، تالار آیینه، اتاق غذاخوری خصوصی و اتاق خواب است.

بخش دوم، زیرزمین که در سالهای 1352-1350 به دستور محمدرضا پهلوی برای پذیرایی از مهمانان خارجی به بخش اول افزوده شد که شامل : اتاق پذیرایی دو اتاق خواب و اتاق غذاخوری است.

در این کاخ انواع هنرهای ایرانی شامل آیینه کاری، گچبری، حجاری، تذهیب، خاتم کاری و ... بکار رفته است.

کاخ موزه ملت

کاخ موزه ملت (کاخ سفید) با5000 مترمربع بزرگترین کاخ مجموعه سعدآباد به شمار می آید، به علت بهره گیری از رنگ سفید در نمای آن به این نام شهرت یافته است. این کاخ اقامتگاه تابستانی پهلوی دوم و همسرش فرح دیبا بود. ساخت این بنا بین سال های 1310- 1315ه.ش اجرا شد، اما سکونت در این کاخ به تدریج در طی سه سال صورت پذیرفت. نقشه بنا، توسط مهندس خرسندی، طاطاووسیان و بوریس روسی تهیه گردید. در تزیینات بنا هنر دست هنرمندان ایرانی کاملا مشهود است. گچبری های زیبای کاخ کار اساتیدی چون عبدالکریم شیخان، رضا ملائکه، حسین کاشی و غلامرضا پهلوان می باشد.

 ازدیگر هنرهای ارزنده ایرانی که دراین کاخ خودنمایی می کنند، می توان به مجموعه فرش های بافت دست هنرمندان کرمان، کاشان، یزد و مشهد اشاره نمود. سنگ های مرمر سرسراها از معادن یزد  و      تربت حیدریه تهیه شده و سنگ فرش کف ها توسط استاد لرزاده انجام گردیده. شاخصه اصلی معماری داخلی و خارجی این کاخ تلفیق هنر ایرانی – اروپایی به کاررفته در آن است. کاخ سفید شامل 54 واحد مختلف از جمله 10 تالار بزرگ تشریفاتی است که تمامی این تالارها با الهام از کاخ های اروپایی به ویژه سبک اشرافی فرانسه تزیین شده است.

 در فاصله سال های 49-1345ه.ش ساختمان کاخ تعمیر و بازسازی شد و طراحان فرانسوی طبق سلیقه فرح دیبا تزیینات داخلی کاخ را تغییر دادند، از جمله: تبدیل گل خانه و زیرزمین به سالن سینما، افتتاح  موزه اختصاصی فرح، ساخت انبار ظروف سلطنتی، راه اندازی بخش رختشوی خانه در طبقه ی زیرین ساختمان، نصب آسانسور و تجهیز بنا  به سیستم های حرارتی- برودتی (فن کوئل)، نصب شیشه های     ضد گلوله در بخشی از پنجره های طبقه همکف جزو مواردی است که می توان از آنها یاد کرد.

شاخصه های هنری – معماری این موزه شامل:

• شاهکار هنر سنگ در بخشی از نمای بیرونی و داخلی کاخ بوضوح خودنمایی می کند.

• بارزترین هنر گچبری در این کاخ در تالارهای تشریفات و دفتر کار شاه با به نمایش درآوردن هنر لب شور (طلا اندود) برروی سقف موجود است.

• بزرگ ترین بافت تاپ استری ابریشمی مربوط به قرن 17 میلادی این کاخ در سالن انتظار بزرگ به دیوار نصب می باشد.

• بیشترین مجموعه از کلکسیون ظروف مارک رزنتال و کریستال های موزر در تالار غذاخوری طبقه همکف به نمایش درآمده است.

• قدیمی ترین تابلوی نقاشی رنگ روغن این کاخ با نام نبرد لوتزن اثر آنیلو فالکونه مربوطه به قرن 17 میلادی بر روی دیوار دفتر کار شاه نصب می باشد.

• بیشترین مجموعه وسایل بازی و سرگرمی بویژه میز اسنوکر ساخت کارخانه کوکس و یمان (انگلیس) مربوط به قرن 19 میلادی در سالن بیلیارد این کاخ چیدمان شده است.

• از ویژگی های مهم تالار انتظار کوچک می توان به  نقاشی های دیواری سبک یونان باستان و وجود درب مستقیم ورود و خروج به محوطه بیرونی ساختمان اشاره نمود.

• تولیدات کارخانه کریستین- دیور را می توان در اتاق خواب فرح دیبا در مجموعه ست تختخواب و پرده ها مشاهده نمود.

• بزرگترین فرش و لوسترها و بیشترین مجموعه ظروف بالغ بر500 قطعه در تالار غذاخوری سرسرای طبقه دوم به نمایش درآمده است.

• درخت نخل نقره ای و گلدان طلایی در مجموعه آثار موجود در تالار تشریفات به نمایش درآمده است.

• تنها تابلوهای دوخت دورویه ابریشمی معروف به "هنر سُو" کار کشورچین در تالار نشیمن خانوادگی موجود است.

• در اتاق خواب شاه تنها ساعت برنزی که به عنوان جای آویز کلاه به همراه مجسمه برنزی با نام "قابیل از شکار برمی گردد" به مناسبت قرارداد الجزایر (بین ایران و عراق) در سال 1975 که از سوی بومدین رئیس جمهور وقت الجزایر در دوران پهلوی دوم به هردو کشور اهدا شد را می توان دید.

لاهیجان

لاهیجان یکی از شهرهای دیدنی با جاذبه‌های گردشگری فراوان در  استان گیلان است که در شمال دیلمان قرار گرفته است. منطقه لاهیجان از شمال به دریای خزر، از شرق به لنگرود، از جنوب به دیلمان، از جنوب غربی به سیاهکل و از غرب به آستانه اشرفیه محدود می‌شود. این شهر در یک ناحیه کوهپایه‌ای قرار گرفته است.

لاهیجان پوشیده از بوته‌های چای و بوی خوش بهار نارنج است که هر مسافر و حتی رهگذری را مست و شیدا می‌کند. همین طور این شهر با قدمتی ۸۰۰ ساله، پر از زیبایی‌های طبیعی و تاریخی است که تمام این زیبایی‌ها مسافران زیادی را به سمت خود می‌کشانند.

استخر لاهیجان

در بخش شرقی لاهیجان و در پایین قله‌ای سرسبز و پوشیده از شمشاد به نام شیطان کوه که در قدیم آن را شاه‌نشین کوه می‌نامیدند، استخری بزرگ به وسعت ۱۷ هکتار و عمقی در حدود ۴ متر قرار دارد که در گذشته مخزن آبی برای آبیاری مزارع برنج بوده است و توسط آب‌های جاری شده از کوه تغذیه می‌شد. در وسط استخر جزیره زیبایی وجود دارد (در گذشته به آن «میان پشته» گفته می‌شد) که به وسیله یک پل سیمانی طویل، به حاشیه جنوبی استخر متصل شده است. طول حاشیه این استخر نزدیک به ۲ کیلومتر بوده که در کنار بلواری زیبا قرار دارد و دور تا دور استخر را احاطه کرده و از مراکز دیدنی و تفریحی مهم لاهیجان است.

شیطان کوه

یکی از مناطق دیدنی و معروف شهر لاهیجان، محوطه دیدنی و تفریحی شیطان کوه است که در واقع محلی برای جمع‌آوری آب مورد نیاز آبیاری مزارع بوده است. در حال حاضر این استخر آب وسعت زیادی پیدا کرده است و درست وسط‌اش بنایی تاریخی هم دیده می‌شود. این منطقه به دلیل وجود تله کابین، شهربازی، رستوران و امکانات دیگر تفریحی یکی از مهم‌ترین مراکز گردشی این منطقه است.

آبشار شیطان کوه

آبشار زیبا و دیدنی شیطان کوه از بدنه کوه به طرف پای کوه سرازیر می‌شود. این آبشار به‌وسیله پمپاژ آب از استخر تغذیه و حوضچه‌هایی برای تخلیه و حرکت آب در پایین آن احداث شده است. در کنار این آبشار یک راه پلکانی تا قله کوه وجود دارد که گردشگران با پشت سر گذاشتن بیش از ۷۵۰ پله که از کنار آبشار و پای کوه آغاز شده و از داخل درختان سر سبز می‌گذرد به قله کوه و بام سبز می‌رسند.

بام سبز لاهیجان

بام سبز یکی از بهترین جاذبه های تفریحی لاهیجان در استان گیلان است. فضایی مسطح که در مسیر بالای شیطان کوه واقع شده و به بام سبز لاهیجان شهرت یافته است. وجود آب و هوای معتدل و پاک و چشم‌اندازهایی زیبا از شهر لاهیجان و طبیعت شمال باعث شده تا مسئولان شهری هم امکانات ویژه‌ای را برای راحتی و رفاه مسافران و گردشگران این منطقه در نظر بگیرند. حدود هزار پله سیمانی از بام سبز تا پای کوه است که این، یکی از شورانگیزترین مسیرهای منتهی به بام سبز است. در کنار بام هم طرح تله‌کابین بام سبز لاهیجان به عنوان نخستین تله‌کابین گیلان در سال ۱۳۸۴ احداث شده و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.بام لاهیجان به وسیله تله‌ کابین احرار از بام سبز تا قله تاج‌خروس وصل شده است.

تالاب بین‌المللی امیر کلایه (شیخ علی کل، شاله کل)

تالاب بین‌المللی امیر کلایه یکی دیگر از تالاب‌های دیدنی و زیبای استان گیلان است که با وسعتی معادل ۱۲۳۰ هکتار و عمق متوسط ۱٫۸۵ متر در ناحیه شمالی لاهیجان واقع شده است. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این تالاب در مقایسه با دیگر تالاب‌های استان گیلان، این است که این تالاب از معدود محیط‌های تالابی آب شیرین است که به فاصله یک کیلومتری دریا قرار دارد. پسته دریایی که در زبان محلی به آن ثعله به اقلی می‌گویند یکی از گیاهان زیبایی است که در این تالاب می‌روید و محصول آن لاله تالابی است.

این گونه گیاهی با کلاهک سبز رنگ و دانه‌های کوچک به رنگ سبز دارای خواص دارویی و درمانی است و در طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از دیگر زیبایی‌های طبیعی تالاب، نیلوفر آبی سفید است، این تالاب در زمستان‌ها محل گذر هزاران پرنده مهاجر و همچنین زیستگاه ۱۱ گونه از انواع ماهیان است. دسترسی به این تالاب در حال حاضر از طریق جاده کنار گذر چمخاله به کیاشهر امکان‌پذیر است. 

تالاب سوستان

به گفته ی اهالی،این تالاب حدود 80 تا 90 سال پیش به وسیله ی اهالی جهت آبیاری شالیزارها حفاری شده است،این تالاب از بالادست توسط باران و همچنین رودی از منطقه ی کته شال تغذیه میشود.
همه ساله تعداد زیادی از گردشگران به این منطقه زیبا و دیدنی سفر میکنند به دلیل اینکه نوع خاصی از پسته دریایی که فقط در مناطق استوایی رشد میکند در این تالاب نیز یافت میشود که علاوه بر خواص گیاهی و دارویی زیبایی خاصی به این منطقه بخشیده است.

این تالاب در زمستان و پاییز پرآب بوده و آب آن نیز شیرین است، درون و پیرامون تالاب با نیزار، گیاهان مردابی و درختان سربه فلک کشیده احاطه شده که زیبایی فوق‌العاده‌ای به وجود آورده است. تالاب سوستان به دلیل اقلیم مناسب، آب شیرین، پوشش گیاهی و مواد غذایی، می‌تواند زیستگاه پرندگان و آبزیان گوناگونی باشد. دسترسی مناسب، محوطه سرسبز و دل‌نشین، مناظر بکر و وحشی، فضاهای گردشگری جالبی را پدید آورده است که باعث شده است این تالاب مورد توجه مسافرین و گردشگران واقع شود.

پل چوبی کیاشهر

تالاب و پل چوبی بندرکیاشهر از مناطق بسیار دیدنی استان گیلان است. این بندر زیبا یکی از مراکز توریستی بکر کشور بوده و بهترین مکان تفریحی این بندر پل چوبی آن است که به طول یک کیلومتر از وسط تالاب بین‌المللی بوجاق عبور می کند.

کیاشهر (با نام سابق بندر فرحناز) شهری است در فاصله ۱۷ کیلومتری آستانه اشرفیه و تقریباً ۵۰ کیلومتری رشت. همجواری دریا، تالاب، جنگل، منطقه حفاظت شده بوجاق، سبب خلق چشم‌اندازهای طبیعی زیبایی در این شهر شده است. این شهر با برخورداری از پتانسیل‌ها و جذابیت‌های گردشگری بسیار و بکر یکی از کانون‌های مهم جلب اکوتوریسم منطقه به شمار می‌رود.

از جمله این چشم‌اندازها تالاب ۲۰۰ هکتاری بندر کیاشهر است که بین شهر و ساحل قرار گرفته و به وسیله یک پل چوبی به طول تقریبی ۷۰۰ متر و به عرض ۶۰/۲ سانتیمتر به هم متصل می‌شود.

گذر از پل چوبی در محدوده تالاب بندر کیاشهر تصوری متفاوت از زندگی روزمره را به گردشگران القا می‌کند به طوری که انسان در آن خود را متعلق به محیط پیرامونش می‌داند. بنابراین هر ساله علاقه‌مندان و گردشگران از اقصی نقاط کشور برای دیدار از این پل و دیگر جذابیت‌های گردشگری بندر کیاشهر به این شهر سفر می‌کنند.

اَمَدانه(آمادی) یا همدان

در آثار تاریخی برای شهر همدان نام‌های بسیاری ارائه شده‌است، در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود.

همدان از شهرهای کهن ایران است و نام آن برای نخستین بار به نام اَمَدانه یا آمادی در کتیبهٔ تیگلت پیلسر یکم (۱۱۰۰ پیش از میلاد) پادشاه آشور آمده‌است. این شهر پایتخت پادشاهان ماد بوده و در دوران‌های هخامنشی و اشکانی پایتخت تابستانی آنان بوده‌است.

هگمتانه یا هنگمتانه که به معنی محل تجمع می‌باشد ترکیبی است از دو واژهٔ هنگ به معنی جا و متا به معنی تجمع. در یونانی اکباتان در پارس هگمتانه است.

استان همدان به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران، در غرب کشور قرار گرفته است. این استان از شمال با استانهای زنجان و قزوین،از جنوب با استان لرستان، از شرق با استان مرکزی و از غرب با استانهای کردستان و کرمانشاه همسایه است. همدان با وجود انواع جاذبه های مذهبی، طبیعی و تاریخی، گروههای مختلف مردم را با هر نوع سلیقه ای به خود جذب میکند.  مرکز این استان شهر همدان است که در زمان مادها بنا شده است و در آن زمان به نام هگمتانه معروف بود و پایتخت ایران به شمار می‌رفت. از دیگر شهر‌های بزرگ این استان می‌توان به ملایر، نهاوند و تویسرکان اشاره کرد. این استان با مساحت ۱۹۴۹۳ متر مربع، دارای جمعیتی در حدود ۱،۷۵۰،۰۰۰ است.

غار علیصدر

غار علیصدر تنها غار تالابی ایران و از معدود غارهای آبی جهان است. علیصدر همچنین بزرگ‌ترین غار آبی جهان می‌باشد.  این غار در فاصله 75 کیلومتری شمال غربی همدان در کوههای زاگرس در ارتفاع 1980 متر از سطح دریا واقع شده‌است. غار آبی علیصدر در ارتفاعات ساری قیه نزدیک روستای علی‌صدر شهرستان کبودراهنگ در استان همدان تشکیل شده‌است.محوطه غار دالان‌های پیچ در پیچ و دهلیزهای متعددی دارد. از مجموعه رشته آبها، دریاچه بزرگی در درون غار بوجود آمده و از این رو نفوذ به ژرفای غار تنها با قایق میسر است.

علت نامگذاری غار علیصدر :
همانگونه که گفته شد، اهالی روستا از این غار بعنوان مخزن و سد استفاده می‌کرده‌اند.
از طرف دیگر، در بنچاقها و اسناد روستا، نام ده «علی سد»، ولی در شناسنامه های اهالی، «علی سرد» ذکر شده. در زمان احداث جاده برای روستا در سال 1350، پیمانکار مجری در تابلوی راهنمای پروژه نام جاده را علیصدر نوشت و از آن زمان به بعد، این نام برای روستا و غار مصطلح شد.

برنامه گردشگری در غار علیصدر :
آنچه غار علی‌صدر را از سایر غارهای آبی جهان متمایز می‌کند، سهولت استفاده از کانالهای آبی درون آن است که به سبب وسعت آن به‌راحتی می‌توان در آن طی مسیر کرده و با قایق‌های معمولی از درون آنها گذشت.
حدودا 2 کیلومتر از غار برای بازدید آماده شده که در حالت عادی و غیر شلوغ بین 1.5 تا 2 ساعت بازدید از غار زمان می برد. طبق گفته راهنمای غار 12 کیلومتر و منابع دیگر 16 کیلومتر از غار کاوش شده است، در ابتدای ورود به دالانی طولانی در سمت راست وارد می شوید و پس از پیچیدن در دالان به محل سوار شدن به قایق ها میرسید.
قایق اول پایی است و الباقی پشت سر پلاستیکی و متصل به قایق اول که اگر بخواهید حتی می توانید در قایق اول بنشیند ولی باید انرژی خود را برای پا زدن و کشیدن بقیه یگذارید.
بعد از گذر از دالان ها و طی مسافت حدودا 15 تا 20 دقیقه ای، در محلی از قایق باید پیاده شوید و در غار پیاده روی کنید و در قسمتی باید از 118 پله به سمت بالا و بعد حدودا 130 پله به سمت پایین ادامه مسیر دهید.
در این قسمت و در طی مسیر قندیل های جالبی به شکل های سوزنی، گل کلم، چتری، مثل فالوده یا رشته دیدن خواهید کرد. طبق گفته های راهنما دمای آب و هوای غار همواره در زمستان و تابستان ثابت و هوا 16 درجه و آب 12 درجه بالای صفر است. شاید این دلیلی بوده است که انسانهای اولیه غار را جهت زندگی انتخاب میکردند.
در بالای پله ها استلاگمیتی به ارتفاع 5 متر وجود دارد که بسیار جالب است. در برخی جاها ازسقف غار سنگ های بزرگی کنده شده است. در قسمت بعدی و زیر قندیل های به شکل فالوده عمق غار حدودا 130 متر زیر زمین است، ولی جریان هوا از روزنه ها برقرار است .
جلبک ها در غار تنها موجودات زنده هستند و موجود زنده دیگری مثل خفاش وجود ندارد، غار در تمام طول سال باز است و در بهار احتمال خیس شدن غار زیاد است.

راه رسیدن به غار علیصدر :
غار علیصدر در مجاورت روستای علیصدر واقع شده است. برای رسیدن به روستای علیصدر میبایستی از روستای گل تپه عبور کنید. این روستا در فاصله تقریبی 60کیلومتری همدان قرار گرفته است. اگر از تهران قصد رفتن به غار علیصدر را دارید چه از مسیر ساوه و چه از مسیر قزوین پس از قرارگرفتن در جاده همدان میتوانید از شهر کبودرآهنگ به سمت روستای گل تپه بروید.
بعد از رسیدن به روستای گل تپه مسیر روستای علیصدر را دنبال کنید تا پس از طی 10 کیلومتر به روستای علیصدر برسید.
قبل از ورودی روستا محوطه بزرگی وجود داردکه در گوشه ای از آن باجه فروش بلیت برای بازدید از غار علیصدر قرار دارد.

ساعات بازدید غار علیصدر :

شش ماهه اول سال : 8 الی 19

شش ماهه دوم سال: 8 الی 16

آرامگاه بوعلی سینا همدان

آرامگاه شیخ الرئیس بوعلی سینا یا آرامگاه بوعلی سینا بنای یادبود شیخ‌الرئیس ابن سینا فیلسوف، دانشمند و طبیب مشهور ایرانی است که در میدان بوعلی سینا در مرکز شهرهمدان واقع شده‌است.
بنای ابتدایی این آرامگاه در زمان قاجاریه ساخته شد. در سال ۱۳۳۰ انجمن آثار ملی ایران به مناسبت هزارمین سالروز تولد ابوعلی سینا تصمیم به تجدید بنای آن گرفت. طرح ونقشه بنای فعلی توسط مهندس هوشنگ سیحون به سبک معماری قرنی که بوعلی سینا در آن می زیسته از روی قدیمی‌ترین بنای تاریخ دار اسلامی یعنی برج گنبد قابوس در شهر گنبد کاووس اقتباس شده است.

علت وجود 12 ستون آرامگاه بوعلی سینا :

آرامگاه طبیب‌الاطبا را از روی قدیمی‌ترین بنای تاریخ‌دار دوره اسلامی در ایران، به مانند گنبد قابوس ساخته‌اند، اما این دو کمی با هم تفاوت دارند. آرامگاه بوعلی نصف بنای گنبد قابوس است و از طرفی آن بنا هیچ منفذی از پایین تا بالا ندارد. ولی این بنا ۱۲ ستون دارد که نشان‌دهنده ۱۲ رشته دانشی است که ابن سینا بر آن‌ها احاطه داشته است.

مجموعه تفریحی گردشگری گنجنامه همدان
تفرجگاه گنجنامه همدان یا به قولی دهکده تفریحی گردشگری گنجنامه همدان از قسمتهای مختلفی تشکیل شده است. بخشهایی که گاه تاریخی باستانی در پشت خود دارند و همچنین بخشهایی که در جهت رفاه و تفریح گردشگران و علاقمندان ایجاد شده است.

سنگ نبشته های گنج نامه 

سنگ‌نبشته‌های گنج‌نامه، نوشتارهایی از دوران داریوش و خشایارشای هخامنشی است که بر دل یکی از صخره‌های کوه الوند در فاصله ۵ کیلومتری جنوب غرب همدان و در انتهای درهٔ عباس‌آباد حکاکی شده‌است.
کتیبه‌ها هر کدام در سه ستون ۲۰ سطری به زبان‌های پارسی باستان،بابلی و عیلامی قدیم نوشته شده‌اند. متن پارسی باستان در سمت چپ هر دو لوح جای گرفته‌است و پهنایی معادل ۱۱۵ سانتی متر دارد. متن بابلی در وسط هر دو کتیبه نوشته شده و متن عیلامی در ستون سوم قراردارد.
این کتیبه‌ها از دیرباز نام‌های گوناگونی را بر خود گرفته‌است، از جمله، سنگ نبشته، نبشت خدایان، دادمهان یا دادبهان، تنبابر، کتیبه‌های الوند، جنگ نامه و گنجنامه، که دو نام جنگ نامه و گنجنامه در سده‌های اخیر بیشتر کاربرد داشته است.
در خصوص وجه تسمیه گنجنامه می‌توان گفت: گنجنامه در زبان پارسی به معنای حکایت و داستان گنج است و عموم مردم را تصور بر این بوده‌ است که راز گنجی نهان را در این کتیبه‌ها نگاشته‌اند و به نظر می‌رسد واژهٔ جنگ نامه نیز تحت تاثیر ذهنیتی که از جنگ و جنگاوری شاهان گذشته در سر مردم بوده، یا با جایگزینی عامیانه کلمه جنگ بجای گنج بوجود آمده باشد.
سنگ نبشته‌های باستانی گنجنامه در جنوب غربی همدان به فاصله پنج کیلومتری محل فعلی شهر، در انتهای دره سرسبز و خرم عباس آباد و در ابتدای مسیر جاده‌ای که همدان را به تویسرکان و غرب کشور مرتبط می‌سازد و روی یکی از صخره‌های الوند واقع شده‌است.
از آنجا که این مسیر در عهد هخامنشیان یکی از شعبات اصلی راه باستانی شاهی بوده که از دامنه الوند، هگمتانه یعنی پایتخت تابستانی هخامنشیان را به بابِل در مرکز میانرودان مرتبط می‌ساخت، از راه‌های پر رفت و آمد و امن دوران باستان به شمار می‌رفت.
بعلاوه این راه به جهت ختم به بابِل، راه مقدسی نیز محسوب می‌شد. به همین دلیل مکان مناسبی بود تا شاهان این دودمان با ایجاد سنگ نگاشته، باورها و اندیشه‌های پاکشان و همچنین بزرگی و عظمت نیاکان خود را به رهگذران گوشزد نمایند.

مجموعه تله کابین گنجنامه 

مجموعه تفریحی، توریستی و ورزشی تله کابین گنجنامه همدان در میدان گنجنامه و در 5 کیلومتری شهر همدان و در مجاورت کتیبه‌های کهن و آبشار گنجنامه واقع شده است.
تله‌کابین گنج‌نامه وسیله‌ای برای عزیمت به ارتفاعات کوهستانی قله‌ای است که این روزها به «عروس کوه‌های ایران» معرف حضور همگان بوده و بدون تردید زیبایی‌های نهفته در دل رشته کوه الوند از جمله طبیعت دلربا، کوه‌ها و صخره‌های بلند و آبشار زیبای گنج‌نامه، جذابیت‌های گردشگری منحصر به فردی را فراهم ساخته است.

آب و هوای مطبوع کوهستان، دره فرح بخش الوند و چشم انداز زیبای دشت میشان جذابیتی را پدید آورده که گردشگران داخلی و خارجی را به خود جذب می نماید.
این پروژه عظیم تحولی عظیم در در گردشگری ایران است که تمامی امکانات یک گردشگر، اعم از تفریحی، ورزشی، اقامتی و حتی آموزشی را فراهم می کند.
امکانات خاص هیجان انگیز ورزشی نظیر سکوی پرش بانجی جامپینگ، کابل پرواز تیرول، دیواره سنگ نوردی، پیست تریال، تعادل هوایی(رنجر)، سالن بولینگ، پیست اسکی، پیست سورتمه سواری و … به همراه امکانات و خدمات ویژه تفریحی شامل شهربازی سرپوشیده، باغ گیاهان، راه اندازی غرفه های صنایع دستی، پوشاک، عرقیجات، محصولات فرهنگی، آتلیه عکاسی، رستورانهای سنتی و فرنگی و پارکینگ‌های روباز و سر پوشیده قابلیت حضور گردشگران را در بهترین شکل فراهم نموده است تا گردشگران ساعاتی طولانی و حتی چند روز از ایام سفر خود را در این دهکده در کنار الوند، کوه همیشه سرفراز بگذرانند.

غار آکواریوم

آغاز پروژه غار آکواریوم گنج نامه در سال 1390 توسط گروه  مشترکی از مهندسان و پیمانکاران ایرانی و خارجی با هدف خلق محیطی متفاوت و به منظور جذب هرچه بیشتر گردشگر و محیا کردن محلی برای تحقیقات و ارتقا سطح اموزش و با تلفیق دو عنصر متفاوت، صخره و کوهستان با اعماق آبهای دریا و با الهام از غار علیصدر شروع به طراحی گردید.

برخی از مشخصات فنی این مجموعه : مساحتی بالغ بر 1000 متر مربع و ارتفاع متغیر 2.5 تا 15 متر. ظرفیت 85000 لیتر در سالن اصلی و دارای 21 آکواریوم آب شور و شیرین با ابعاد متغیر 1*1 تا 2*2 متر میباشد. دارای آکواریوم  نگهداری سفره ماهی و ستاره دریایی همچنین آکواریومهای پلنت به ابعاد 3*2  که در نوع خود بی نظیر است همچنین محوطه نگهداری مجموعه ای از بهترین نمونه های نادر زیست محیطی و خزندگان سراسر جهان در طبقه دوم غار.

کل مسیر بازدید از این غار در سه سالن اصلی با راهرو هایی دارای مه و باران مصنوعی با رایحه های مربوطه میباشد و حال و هوای کاملا متفاوت بدون اطلاع بازدید کننده از قسمت بعدی به مخاطب میدهد.

آرامگاه بابا طاهر

رامگاه بابا طاهر عریان مربوط به دوره معاصر است و برفراز تپه ای در شمال غربی شهر همدان در میدان باباطاهر واقع شده است.
باباطاهر که حدوداً در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم می زیسته، از شعرا و عرفای بزرگ روزگار خویش است.
برج آرامگاه باباطاهر بر قاعده‌ای هشت ضلعی واقع شده که ارتفاع آن از سطح فوقانی تپه ‪ ۲۰/۳۵‬متر و از کف خیابان ‪ ۲۵/۳۰‬متر می‌باشد.
ستون های هشت گانه برج، قطعه سنگ مزار، کف و پله‌های آرامگاه از سنگ گرانیت حجاری شده است.
نما و فرش بنای آرامگاه باباطاهر همدان از سنگ است و در داخل آن کتیبه‌ هایی از کاشی وجود دارد.
در محوطه داخلی این ارامگاه ۲۴ دو بیتی بر روی ۲۴ قطعه سنگ زیبا حک شده و در قسمت پایین اطراف محوطه داخلی مزار نصب شده است.
بابا لقبی بوده که به پیروان وارسته می‌ داده‌اند و عریان به دلیل بریدن وی از تعلقات دنیوی بوده است.
او یکی از مشهورترین دو بیتی سرایان ایرانی است که گذشت زمان نتوانسته دو بیتی های شور انگیزش را که با لهجه لری سروده شده است، از یادها بزداید. از بابا طاهر علاوه بر دوبیتی ها، آثار ادبی دیگری نیز به جا مانده است که از آن جمله می توان به دو قطعه، چند غزل، مجموعه کلمات قصار عربی و کتابی به نام “سرانجام” اشاره نمود.

کاخ گلستان تهران

پیشینه تاریخی

اگر چه تاریخچه کاخ گلستان به زمان شاه عباس صفوی ( 988 ه.ق ) بر می گردد و بخشی از سفرنامه پیترو دلا واله (در سال 1028 ه.ق که شهر تهران را با چنارستانی که قصر سلطنتی را احاطه کرده بوده ، توصیف نموده است / سر آغازی بر ارگ سلطنتی ) خود موید این نکته است ، و در سلسله های بعد کم یا بیش نیز مو رد توجه واقع شده تا اینکه در عهد کریمخان زند ما بین سالهای 1173 تا 1180 ه.ق نیز این مجموعه با ساخت دیوانخانه ای دچار تغییرات اساسی گردیده ، ولی اهمیت واقعی ارگ را می توان به دوران آقا محمدخان قاجار نسبت داد .

وی در اواخر دوران زندیه و پس از مرگ کریمخان ( 1193 ه.ق ) از بحران داخلی ایران استفاده نموده ، ایلات قاجار را از دشت گرگان که مرکز سکونت آنان بود به دامنه های جنوبی البرز یعنی ولایات تهران و دامغان سوق داد و سعی کرد که بتدریج راه خود را به طرف فارس یعنی مرکز حکومت و قدرت زندیه باز کند . ( هر چند که لرد کرزن در کتاب ایران و قضیه ایران ، در باره انتخاب تهران به پایتختی توسط آقا محمد خان و ایجاد مقر سلطنتی در این شهر نزدیکی به املاک و مقر طایفه خویش در گرگان و نزدیکی به روس ها و تحت مراقبت داشتن آنها را جزء عوامل این انتخاب می شمارد .) آقا محمد خان بعد از غلبه بر لطفعلی خان زند در شعبان 1209 ه.ق به تهران برگشته و در نوروز 1210 ه.ق به نام پادشاه ایران تاجگذاری می کند .

این حرکت آقا محمد خان به اهمیت ارگ سلطنتی بیش از پیش افزوده و در عهد فتحعلی شاه قاجار هم به خاطر تاجگذاری وی در این شهر ( 24 ربیع الاول 1212 ه.ق / 1797 میلادی در آستانه قرن 19 و همزمان با ناپلئون ) و هم بواسطه  خیالات شکو همند این پادشاه کاخ گلستان توسعه بیشتر و آراستگی بهتری را تجربه کرد .

در عهد ناصرالدین شاه قاجار ( تاجگذاری جمعه 21 ذی القعده 1264 ه.ق / کاخ گلستان ) کاخ گلستان بواسطه مدت حکومت وی ( قریب به 49 سال ) و دیدار او بعنوان اولین پادشاه ایران از اروپا در سه سفر خود به سال های 1290 ، 1295 و 1306 ه.ق دستخوش تغییرات اساسی و متاثر از اروپا گردید .

اگر چه در دوران سه پادشاه آخر سلسله قاجاریه ( مظفرالدین شاه ، محمد علی شاه و احمد شاه قاجار ) تا انقراض این سلسله (ربیع الثانی 1344 ه.ق / 9 آبان ماه 1304 ه.ش ) ارگ سلطنتی از لحاظ معماری تغییرات خاصی را به خود ندید ولی تاریخ آن با وقایع سیاسی فوق العاده موثری مانند انقلاب مشروطه و تبعات ناشی از آن توام و عجین گردید که بخشی جدائی ناپذیر از حافظه تاریخی ملت ایران را تشکیل می دهد . ارگ سلطنتی در سال های بعد از انقراض سلسله قاجار و به روی کار آمدن سلسله پهلوی شاهد تاجگذاری پهلوی اول ( 4 اردیبهشت 1305 ه.ش ) و پهلوی دوم ( 4 آبان 1346  ه.ش ) و همچنین بعضی از تغییرات و تصرفات در بافت خود بوده است که ما آنها را ناروا و نا بجا می دانیم . با این اوصاف ، کاخ گلستان با قدمتی که از لحاظ حافظه تاریخی به 442 سال می رسد یکی از منحصر بفرد ترین مجمو عه های تاریخی ایران می باشد ، این مجموعه با این قدمت نه تنها بیانگر بخش مهمی از تاریخ هنر این مرز وبوم است بلکه بواسطه رخدادهای فوق العاده موثر اتفاق افتاده در آن یا به نوعی مرتبط با آن ، به مجموعه ای بی بدیل و سندی زنده از مهمترین بخش تاریخ ایران تبدیل گشته است . هر چند که کاخ گلستان در حال حاضر با وسعتی برابر با 5/4 هکتار ( یک دهم وسعت اولیه ) در بخشی از شهر تهران به صورتی عضوی غریب از اندام شهری از هم گسیخته واقع شده است و اطراف آن مملو از ساخت و سازهای جدید و بی هویت با عملکرد های نا همگن با اوست ولیکن باید به رها سازی این مجموعه ارزشمند از معضلات منطقه ای که در آن واقع است اقدام کرد و مجموعه کاخ گلستان را به تفکری که در پی ایجاد منطقه و بافت تاریخی که مشتمل بر موزه ملی ، میدان مشق و .... است پیوند داد . عمارت شمس العماره شمس العماره یکی از بناهای مرتفع و مشخص و جالب تهران قدیم است . گویا ناصرالدین شاه قبل از سفر اروپا بر اثر دیدن تصاویر بناها و آسمان خراشهای کشورهای غربی تمایل پیدا می کند بنای مرتفعی نظیر بناهای فرنگستان در پایتخت ممالک محروسه خود ایجاد نماید تا از بالای آن خود و زنانش بتوانند منظره شهر تهران و دورنمای اطراف را تماشا کنند . شاه در حدود سال 1282 ه.ق این قصد خود را با دوستعلی خان نظام الدوله معیرالممالک در میان می نهد و او را برای ساختن چنین بنائی در سمت شرقی ارگ سلطنتی مامور می کند. معیرالممالک بزودی بوسیله استادان و معماران ماهر آن زمان مانند علی محمد کاشی طرح عمارت را ریخته و پی کنی آنرا شروع می کند. ساختمان آن پس از دو سال یعنی در سال 1284 ه.ق بپایان می رسد و آنرا شمس العماره نامیده تاریخ بنایش را بحساب جمل "کاخ شاهنشاه" می یابند. شمس العماره هم از نظر نقشه و شکل ظاهری و هم از نظر آرایش داخلی یکی از بناهای تاریخی و زیبا و جالب تهران است و آینه کاریها و نقاشیها و گچ بریهای ازاره ها و دیوارها و سقف های آن از حیث نمایش شیوه های مختلف و متنوع تزئینات داخلی بناها در ایران بی نظیر است. لازم به ذکر است این بنای در پنج طبقه و با سرمایه معیرالممالک ساخته شد و مخارج آن از هر جهت با اثاثه و فرش و غیره به چهل هزار تومان بالغ گردید .

روستای سرخ

ابیانه

اَبیانه روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان نطنز در استان اصفهان است. این روستا در ۳۵ کیلومتری شمال غربی نطنز، در دامنهٔ کوه کرکس است. این روستا یکی از بلندترین نقاط مسکونی در ایران است. ارتفاع از سطح دریا در این روستا ۲۲۲۲ متر می‌باشد. به اعتبار معماری بومی و بناهای تاریخی پُرتنوع آن، از روستاهای مشهور ایران است. ابیانه با آب و هوای معتدل، دارای موقعیت طبیعی مساعدی است. این روستا در تاریخ ۳۰ مرداد ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۰۸۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

در زبان محلی به ابیانه ویونا (Viuna) می‌گویند. وی(Vi) به معنای بید و ویانه(Viyane) به‌معنای بیدستان است. (ابیانه در گذشته بیدستان بوده‌است) در طول زمان ویونا به ابیانه دگرگون شده‌است.

سندی که دقیقاً قدمت زمانی ابیانه را معلوم کند در دست نیست؛ ولی پیشینهٔ هزار و پانصد ساله را برای آن تخمین می‌زنند و آن را از کهن‌ترین زیست‌گاه‌های انسانی در حاشیه دشت کویر ایران می‌دانند. آثار و بناهای تاریخی که در ابیانه وجود دارد مربوط به دوره‌های ساسانی، سلجوقی، صفوی و قاجار است. این آثار نشان‌دهندهٔ قدمت تاریخی این زیست‌گاه انسانی است.

شمار خانه‌های ابیانه در سرشماری سال ۱۳۶۰ برابر با ۵۰۰ واحد برآورد شد. این خانه‌ها به‌طور کامل بر روی دامنه شیب‌دار شمال رودخانه برزرود بنا شده‌است. ابیانه در نگاه نخست، روستایی چند طبقه به‌نظر می‌آید که در بعضی موارد تا چهار طبقهٔ آن را می‌توان مشاهده کرد. اتاق‌ها به پنجره‌های چوبی ارسی مانند مجهزهستند و اغلب دارای ایوان‌ها و طارمی‌های چوبی پیش آمدهٔ مشرف بر کوچه‌های تنگ و تاریک‌اند که خود به صورت مناظر جالبی درآمده است. نمای خارجی خانه‌ها، با خاک سرخی که معدن آن در مجاورت روستا قرار دارد پوشیده شده‌است. از آنجا که در دامنه‌های شیب‌دار فضای کافی برای ساختن خانه‌های موردنیاز وجود ندارد در این روستا چنین رسم شده‌است که هر خانواده انبار غار مانندی در تپه‌های یک کیلومتری روستا، در کنار جاده و نرسیده به ابیانه، ایجاد نماید. این غارها که در دل تپه‌ها حفر شده‌اند و از بیرون تنها درهای کوتاه و محقر آن نمایان است برای نگهداری دام و نیز آذوقهٔ زمستانی و اشیاء غیرضروری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مردم به کشاورزی، باغداری و دامداری مشغول‌اند که با روش‌های سنتی اداره می‌شود. بیشتر زنان در امور اقتصادی با مردان همکاری دارند. در این روستا برای آبیاری مزارع و باغات از هفت رشته قنات استفاده می‌شود. گندم، جو، سیب‌زمینی و انواع میوه به‌خصوص سیب، آلو، گلابی، زردآلو، بادام و گردو محصولات این روستا است..

در سال‌های اخیر با گسترش قالی‌بافی در ابیانه نزدیک به ۳۰ کارگاه قالی‌بافی در آنجا دایر شده‌است. در گذشته گیوه بافی از جمله مشاغل پُردرآمد زن‌های ابیانه بوده که امروزه تا حدی متروک شده‌است.

ابیانه روستایی در دامنه کوه با نماهای کاه گلی قرمز با زیر طاقی‌های سفید و پنجره‌های مشبک زیبا و چوبی است که هرچه در آن دیده می‌شود جلوه‌های از گذشته‌های دور دارد. مردم ابیانه به‌سبب کوهستانی بودن منطقه و دور بودن محل آن‌ها از مراکز پرجمعیت و راه‌های ارتباطی، قرن‌ها در انزوا زیسته و در نتیجه بسیاری از آداب و رسوم قومی و سنتی و از جمله زبان و لهجهٔ قدیم خود را حفظ کرده‌اند. زبان مردم ابیانه از زبان‌های ایرانی شمال غربی که البته در طول زمان دچار تغییر و تحولات زیادی شده و اکنون فقط تعداد کمی از واژه‌های اصیل پهلوی در گویش آنان شنیده می‌شود.پوشش سنتی، هنوز هم میان آن‌ها رواج دارد و در حفظ آن تأکید و تعصب از خود نشان می‌دهند. در مردان ٫شلوار گشاد و درازی از پارچهٔ سیاه (دوید یا همان دبیت، شلوار مردان بختیاری) و در زن‌ها، پیراهن بلندی از پارچه‌های گل‌دار و رنگارنگ است. زن‌های ابیانه معمولاً چارقدهای سفیدرنگی بر سر دارند.

آتشکده هارپاک

قدیمی‌ترین اثر تاریخی ابیانه آتشکده‌ای است که مانند دیگر بناهای دِه در سراشیبی قرار گرفته‌است. آتشکده ابیانه را نمونه‌ای از معابد زردشتی دانسته‌اند که در جوامع کوهستانی ساخته می‌شد.این آتشکده در زمان هخامنشیان ساخته شده و در زمان ساسانیان به اوج معماری خود رسیده است.

 اثر تاریخی دیگر این روستا مسجد جامع آن و قدیمی‌ترین اثر تاریخی این مسجد منبر چوبی منبت‌کاری آن است که در سال ۴۶۶ هجری قمری ساخته شده‌است. مسجد قدیمی دیگر ابیانه مسجد برزله است که دارای فضای دلبازی است و روی لنگه در شرقی آن سال ۷۰۱ هـ.ق. نوشته شده‌است که مربوط به دوره ایلخانان است. مسجد تاریخی دیگر ابیانه مسجد حاجتگاه است که کنار صخره‌ای در کوهستان بنا شده و بر در ورودی شبستان آن تاریخ ۹۵۲هـ. ق. مشاهده می‌شود. روستای ابیانه دارای دو زیارتگاه است: یکی مرقد شاهزاده عیسی و شاهزاده یحیی در جنوب روستا که به گفته اهالی فرزندان امام موسی کاظم بوده‌اند؛ و زیارتگاه دیگر ابیانه هینزا نامیده می‌شود.

قلعه ها

ابیانه سه قلعه دارد که عبارتند از:

1. پال همونه یا تخت‌هامان که در جنوب غربی ابیانه قرار دارد و متعلق به محله بالا و یوسمون است. این قلعه حدود ۲۰۰ سال پیش ساخته شده و سند ساخت آن نیز موجود است. در این سند سهم افراد در ساخت قلعه مشخص شده‌است.
2. هرده که در شمال شرقی روستا قرار دارد و به محله هرده تعلق دارد.
3. پاله که در شمال غربی روستا قرار دارد و به محله پل تعلق دارد.

این قلعه‌ها مربوط به دوره‌های یاغیگری بوده که مردم برای حفظ امنیت خود در مقابل یاغی‌های محلی ساخته‌اند و در آن به نوبت کشیک می‌داده‌اند.

 اقامت در ابیانه

ابیانه دارای دو هتل به نام هتل ابیانه و هتل ویونا است. بهترین فصل برای مسافرت به ابیانه، بهار و تابستان است. البته پاییز و زمستان نیز زیبایی و مخاطبان خاص خود را دارد و می‌توان در این ایام از تورهای فصلی هتل ابیانه استفاده نمود. ایام نوروز، تاسوعا و عاشورا بازدیدکنندگان زیادی برای دیدن این روستای تاریخی به ابیانه می‌آیند.

بهترین راه برای بازدید از این روستای تاریخی برنامه‌ریزی جهت سفر در بهترین زمان ممکن است. 

همچنین در بخش میانی نزدیک آتشکده یک اقامتگاه سنتی به نام هارپاک وجود دارد.

سفری به ارومیه

مسجد جامع ارومیه

مسجد جامع یکی از آثار کهن و قدیمی شهر تاریخی ارومیه است و در خیابان اقبال قرار دارد. این مسجد در میان بازار قدیمی شهر واقع شده و یکی از ارکان اصلی بافت قدیمی شهر است. برخی از محققین معتقدند این بنا ابتدا آتشکده بود و بعد از تسلط مسلمین ویران شد و سپس در قرن هفتم هـ . ق بر روی آن مسجدی ساخته شد. به اعتقاد این گروه از محققین سبک تزیینات، گچ بری ها، ستون بندی ها و طاق های مسجد عیناً شبیه به سبک معماری سلجوقیان است.

این مسجد دارای آثاری از دوره های مختلف است:

شبستان گنبددار قدیمی: هسته اولیه بنا را این مجموعه تشکیل می دهد و حاوی کلیه مشخصات معماری اسلامی است. به احتمال قریب به یقین این بخش مربوط به دوره سلجوقیان (قرن ششم هـ.ق) به بعد است. محراب مسجد با گچ بری نفیس در این قسمت قرار دارد و در تاریخ 676هـ.ق- در زمان حکومت ایلخانان- به بهترین نحو ساخته شده است.

چهل ستون متصل به شبستان گنبددار: زمان ساخت آن جدیدتر از شبستان اولی به نظر می رسد و در خاک برداری از کف آن مقداری اشیای متعلق به دوره ایلخانان به دست آمده است. این چهل ستون به خاطر صدمات وارد ه چندین بار مرمت شده است.

حجره های قدیمی اطراف صحن مسجد: این حجره ها مربوط به اوایل دوره زندیه است. براساس سنگ نوشته موجود زمان احداث آن 1184 هـ.ق است.

بخش نوساز اطراف صحن: این مجموعه به جای بافت قدیمی ساخته شده و بیشتر مربوط به دو دهه اخیراست.

مصالح به کار رفته در اجزای مختلف ساختمان مسجد نیز متفاوت است. شبستان گنبددار و چهل ستون با دو نوع مصالح- قسمت تحتانی و قسمت های بالایی آن از آجر- ساخته شده است.

 از مهم ترین عوامل تزیینی مسجد کتیبه های کوفی دور گنبد و گچ بری محراب آن است.

تالاب حسنلو

تالاب حسنلو در غرب جاده مهاباد به ارومیه و در حدود 20 کیلومتری شرق نقده قرار گرفته است. مساحت تالاب در حدود 1100 هکتار و در ارتفاع 1308 متری از سطح آبهای آزاد قرار دارد.  این تالاب شامل دریاچه ای کم عمق با آب  شور فصلی بوده که از آب باران، چشمه ها و جویبارها تغذیه می شود. طی چند سال گذشته سد احداثی بر روی آب خروجی آن باعث شیرین تر و عمیق تر شدن آب آن شده و در حال حاضر تبدیل به دریاچه پشت سد گشته است.این تغییرات باعث تبدیل تالاب به مخزن آب شده و یک اکوسیستم جدید دریاچه ای ایجاد کرده است.

از آب تالاب در کشاورزی استفاده می شود و  مراتع اطراف تالاب مورد استفاده دامداری قرار میگیرد. در سال 1354 به همراه تالاب یادگارلو و درگه سنگی به عنوان تالاب بین المللی ثبت شده است  و قوانین شکار و صید در آن جاری است. این تالاب در حال حاضر توسط سازمان آب منطقه ای استان حفاظت می شود و در فصول مختلف سال پذیرای انواع پرندگان است.

در قسمت شمالی تا جنوب غربی تالاب پوشش گیاهی انبوهی به چشم میخورد. گونه های گیاهی اطراف تالاب عبارتند از جگن، نی، شور و سالیکورنیا.

دسترسی به تالاب از طریق جاده ارومیه به مهاباد در 71 کیلومتری ارومیه قابل انجام است.

برج سه گنبد

سه‌گنبد نام بنای تاریخی است در جنوب شرقی شهر ارومیه مرکز استان آذربایجان غربی این بنا آرامگاه بوده و در سال ۵۸۰ قمری در جنوب شرقی ارومیه ساخته شده. مقبره یا برج آجری سه گنبد متعلق به قرن ششم هجری بوده و در مدخل بنا سه کتیبه به خط کوفی باقی‌مانده است. برخی از مورخین عقیده دارند که این بنا به جای آتشکده‌ای از دوره ساسانی احداث شده است، ولی هیچ‌گونه سند معتبری مبنی بر صحت ادعای خود ندارند. از سوی دیگر در مدخل بنا سه کتیبه به خط کوفی است که آن را از سنگ تراشیده‌اند و در پایان کتیبه، محرم سال ۵۸۰ هجری خوانده می‌شود. از این رو شاید بتوان مقبره یا برج آجری سه گنبد را متعلق به قرن ششم هجری دانست. طبق این کتیبه این بنا به دستور یکی از امرای سلجوقی به نام شیث قاطه المظفری ساخته شده است. از نظر معماری این بنا با مقابر قرن ششم هجری قمری بخصوص مقابر مراغه و سایر مقبره‌های دوره‌های سلجوقی مشابهت فراوانی دارد.

بنای تاریخی سه گنبد عبارت است از سکوی بلندی که به شکل استوانه و مدور ساخته شده است. قطر بنا ۵ متر و ارتفاع آن ۱۳ متر می‌باشد. ساختمان فعلی دو طبقه است و در چهار سمت آن دریچه‌هایی وجود دارد. طبقه اول به نام سردابه خوانده می‌شود که دارای پوششی قوس‌دار است و بدین وسیله از طبقه دوم مجزا می‌شود. درب کوچک طبقهٔ اول ۱ متر و ۷۰ سانت ارتفاع دارد. طبقهٔ دوم که اتاق مقبره خوانده می‌شود دارای دری به ارتفاع دو و نیم متر است. به عبارت دیگر، بنای استوانه‌ای شکل مدور دارای دخمه‌ایست که قسمت فوقانی آن را به وسیلهٔ آجر تبدیل به بنایی شامل اتاق مقبره کرده‌اند و مدخل آن در یک قالب معماری پر نقش و نگار محاط شده و در بدنهٔ استوانه‌ای برج تعبیه شده است؛ درگاه ورودی آن در میان طاق‌های سطحی واقع شده و از لحاظ معماری زینت خاصی به آن بخشیده است. سقف اصلی گنبد و دیوارهای آن تماماً سالم و بر جا می‌باشد. طبقه دوم بنا مانند سایر مقادیر دوره سلجوقی روی سردابه احداث شده استتزئینات سر در ورودی مقبره در نوع خود کم‌نظیر می‌باشد و به صورت قطعات سنگ و گچ با نقوش هندسی و کتیبه به خط کوفی تزئین شده است. مصالح قسمت‌های تحتانی بنا تا ارتفاع حدود ۳/۶ متر از سنگ‌های تراش خاکستری رنگ ساخته شده و از این قسمت به بالا تمام مصالح بنا از آجرهای چهار گوش می‌باشد. این اثر مربوط به سدهٔ ۶ ه.ق است و در ارومیه، خیابان استاد برزگر واقع شده و در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شمارهٔ ثبت ۲۴۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

غار سهولان

غار «سَهولان» (کردی: Sehollan) در روستای سهولان، ۴۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر مهاباد میان مهاباد-بوکان و همچنین در ۲۸ کیلومتری شهر بوکان در استان آذربایجان غربی واقع شده‌است. ارتفاع سقف غار تا سطح دریاچه آن به ۵۰ متر می‌رسد و عمق آب در برخی جاها به ۳۰ متر می‌رسد. اختلاف دمای درون و بیرون غار بین ۱۰ الی ۱۵ درجه‌است.

سهولان به زبان کردی به معنی یخبندان است و مردم محلی غار را «کونه کوتر» یعنی لانه کبوتر نیز می‌نامند. دلیل این نامگذاری وجود تعداد زیادی لانه کبوتر درون غار است.

این غار در فهرست آثار طبیعی ملی ایران قرار دارد.

تاریخ کشف غار معلوم نیست.چون بغل روستا ها و مناطق مسکونی بوده و مردم همواره از ان بعنوان پناهگاه و محلی برای شکار استفاده کرده اند.ولی بطور رسمی ژاک دمورگان همراه اهالی روستای سهولان دست به ساختن کلک(قایق چوبی کوچک)زدند و از مسیر ابی دیدن کردن و یک کروکی از غار کشیدند که 60درصد با واقعیت کنونی همخوانی دارد، این هنگام مقارن با فوت سیف الدین خان مکری حاکم بوکان نیز بود.

جزیره اشک

جزیره اشک یکی از معروف ترین جزایری است که در دریاچه ارومیه واقع شده است و از جاذبه های گردشگری بسیار زیبای ایران به شمار می رود. این جزیره در قسمت جنوبی کبودان، در ۴۰ کیلومتری بندر گلمانخانه قرار دارد و وسعت آن معادل ۲۱۱۵ هکتار است. این جزیره یک چشمة آب شیرین دارد و یکی از جالب‌ترین زیستگاه‌های پرندگان بومی و مهاجر از جمله فلامینگو و تنجه به حساب می‌آید. جزیرة اشک از نظر پوشش گیاهی شبیه جزیرة کبودان است و گوزن زرد ایرانی که یکی از نادرترین گوزن‌های جهان است در ان زندگی می‌کند. این جزیره در محدوده پارک ملی دریاچه ارومیه قرار دارد و ورود به آن نیازمند مجوز تردد از سازمان حفاظت محیط زیست است.

در سال ۱۳۳۵ تصور می شد گونه گوزن زرد در ایران منقرض شده است اما به طور ناگهانی در همان سال تعداد محدودی از این گونه در اطراف رودخانه دز و کرخه که زیستگاه تاریخی گوزن زرد است ، مشاهده شد که مسیر روشنی را برای احیای دوباره جمعیت این گونه روشن کرد. بررسی ها نشان می دهد جزیره اشک نیز آب و هوای مناسبی داشته و قابلیت زیست گونه های در حال احیا را دارد. از این رو جزیره اشک برای احیای جمعیت گوزن زرد ایرانی در نظر گرفته شد. به دنبال آن ، جزیره اشک واقع در پارک ملی دریاچه ارومیه برای تبدیل به زیستگاهی منحصر به فرد با شرایط آب و هوایی مناسب که فاقد دشمن طبیعی برای این گونه از حیات وحش ایران بود ، انتخاب شد که این منطقه هم اکنون جمعیت قابل قبولی از جمعیت گوزن زرد ایرانی را در خود جای داده است.

به دلیل آن که ساختار این دریاچه آهکی است و میزان ارتفاع جزیره به سطح آن کم است ، در اثر نزولات آسمانی مواد آبرفتی به دریاچه وارد می شود و قطر رسوبات در کناره ها زیاد است و سنگها هم خیلی کم آب را در خود نگه می دارند و تنها یک چشمه قابل قبول در جزیره وجود دارد که کارشناسان و مسوولان با لوله کشی آب و ایجاد آبشخورهای مصنوعی شرایط مناسب را فراهم کرده اند.اگرچه در زمان خنکی هوا، حیوان آب موردنظر را از علفهای خنک مربوطه تهیه می کند و در غیر این صورت برای آب خوردن به آبشخورها نزدیک می شود.از این رو آبشخورها به علت آن که حیوان به آنها نزدیک می شود ، محل مناسبی برای مطالعه رفتارهای جانور است و عملیات زنده گیری و جابه جایی حیوان در همین منطقه انجام می شود.

پوشش گیاهی جزیره اشک در طی سالهای ۱۳۵۶ و ۱۳۶۶ مورد مطالعه قرار گرفته و طی آن مجموعاً ۱۹۸ گونه گیاهی جمع آوری وشناسائی گردیده است.

سه نقطه دیدنی در استان اردبیل

گردنه حیران

حیران، نام روستایی ییلاقی در شهرستان آستارا واقع دراستان گیلان است.این روستا در فاصله ۳۰ کیلومتری آستارا قرار دارد. حیران از سه روستای حیران سفلی، حیران وسطی و حیران علیا تشکیل شده است. منطقه حیران از توابع شهرستان آستارا در منتهی‌الیه غرب استان گیلان و همجوار با استان اردبیل با ۲۲۰۰ هکتار مساحت است که از این میزان ۱۲۰۰ هکتار به مستثنیات اشخاص و ۱۰۰۰ هکتار به منابع ملی تعلق دارد.

به دلیل ییلاقی بودن منطقه، ساخت بناهای ویلایی در سال‌های اخیر چشمگیر بوده‌است. بطوری که در طول فصول گرم سال جمعیت این روستا به بیش از ۲۰۰۰ نفر می‌رسد اما جمعیت ثابت آن در حدود ۳۰۰ نفر می‌باشد؛ که به شغل کشاورزی مشغول بوده و در طول سال مخصوصاً بهار و تابستان، رستوران‌ها و مغازه‌هایی را در کنار جاده برای کسب و کار باز می‌کنند. منطقه حیران از یک سو مشرف به کوه‌هایی است که پوشیده از جنگل‌های انبوه‌است و از سوی دیگر مشرف به دره‌ای نه چندان عمیق است که از میان آن رود آستارا، آقچای عبور می‌کند که این رود مرز ایران و کشور آذربایجان را تعیین می‌کند. این روستا به دلیل زیبایی طبیعی آن، به عنوان یکی از منطقه‌های نمونه گردشگری در ایران به شمار می‌رود و با توجه به شرایط آب و هوایی مناسب در سالیان اخیر، مورد توجه گردشگران قرار گرفته و ساخت و ساز بناهای تفریحی و گردشگری در آن افزایش یافته‌است.

این گردنه در بیشتر زمانها در زیر پوششی از مه قرار دارد و از نظر طبیعی دره‌ها و کوهپایه‌های آن، پوشیده از گل‌ها و گیاهان جنگلی و مرتعی هستند.با این وجود این گردنه چندان مرتفع نیست و ارتفاع بلندترین نقطهٔ آن از سطح آبهای آزاد تنها حدود ۱۵۰۰ متر است؛ در واقع علت اصلی مه تقریباً دائمی گردنهٔ حیران رطوبت دریای خزر است، نه ارتفاع زیاد این گردنه.

 اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان گیلان امکانات تفریحی و گردشگری را ایجاد کرده و در سال ۱۳۹۰ با راه اندازی تله کابین حیران موجب توسعه و افزایش بیش از بیش صنعت گردشگری در استان گیلان و شهرستان مرزی بندرآستارا شده‌است.

پل معلق مشگین شهر

پل معلق مشگین شهر به عنوان طویل ترین پل معلق خاورمیانه در ارتفاع ۸۰ متری رودخانه خیاوچای و بر روی پارک جنگلی مشگین شهر احداث شده، ۲ متر عرض و ۳۶۵ متر طول دارد. سازه این پل توسط کارشناسان داخلی و مهندسان منطقه اجرا شده و دانش ساخت آن بومی است.

این پل بخشی از مجموعه گردشگری خیاو تا گیردولی بوده و در زمینی به مساحت ۱۳۰ هکتار و با هزینه‌ای بالغ بر ۴۰۰ میلیارد ریال احداث شده است. منطقه نمونه گردشگری خیاو تا گیردولی بزرگ‌ترین پروژه گردشگری استان اردبیل است. این مجموعه گردشگری شامل تالارهای پذیرایی، سوئیت‌های اقامتی، سایت بالن‌سواری و ورزش‌های هوایی، رستوران گردان و بازارچه‌های صنایع‌دستی، شهربازی و دیگر امکانات مختلف تفریحی است.

پل معلق مشگین‌شهر طویل ترین پل معلق خاورمیانه دانسته می‌شود.

این پل ۲ متر عرض، ۳۶۵ متر طول و ۸۰ متر از کف دره خیاوچایی ارتفاع دارد. ارتفاع دکل پل ۲۱ متر و عمق فونداسیون کابل ۱۲ متر با کابل‌های ۷۰ میلی‌متری فولادی است. در ساخت عرشه پل از مواد پلیمری و کامپوزیتی طرح چوب با مقاومت بالا در مقابل رطوبت و حریق و ضربه و فشار به همراه صاعقه‌گیر و بادسنج و سنسورهای کنترل حرکتی و دمپرهای خنثی کننده رزونانس استفاده شده است. این پل با جابه‌جایی افقی ۲ متر و دید فرودست پارک جنگلی و فرادست قله سبلان هیجانی به اندازه ترن هوایی به گذرندگان القا می‌کند. امنیت این پل با استانداردهای جهانی تطبیق یافته است به‌طوری که در روزهای تعطیل ۳ هزار نفر از آن عبور می‌کنند. این پل در مدت ۹ ماه توسط دو مهندس به نام‌های محمود گنجعلی بیک و علی گنجعلی بیک احداث شده است.

جنگل فندقلو

جنگل فندقلو در 30 کیلومتری شهرستان اردبیل و 10 کیلومتری جنوب شهر نمین واقع شده ‌است جنگل  فندقلو بخاطر داشتن جاذبه‌ های منحصربه ‌فرد جنگلی – مرتعی و گردنه زیبای حیران قابلیتی بسیار ممتاز برای توسعه در صنعت اکوتوریسم دارد.

راه‌های مختلفی به این جنگل وجود دارد اما راه اصلی رسیدن به آن که آسفالت هم می‌باشد سه راهی جاده اردبیل به آستارا در نزدیکی شهر نمین است. به این ترتیب که در مسیر راه اردبیل به آستارا و پیش از رسیدن به نمین مسیری سرسبز و زیبا با تابلوی راهنمای جنگل فندقلو مشاده می‌ کنید راه دیگر که برای رسیدن به این جنگل وجود دارد از جاده اردبیل به تهران در گردنه حیران از داخل روستای گیلده می‌ باشد.

عرصه جنگلی فندقلو بخشی از جنگل‌های شرق استان اردبیل به شمار می‌ رود که دنباله جنگل‌ های نیمه گرمسیری استان گیلان می‌ باشد. مساحت منطقه فندقلو حدود 16 هزار هکتار است که بیش از چهار هزار هکتار آن تحت پوشش عرصه‌ های جنگلی قرار دارد و بقیه را مراتع تشکیل می‌ دهد.

حداقل ارتفاع منطقه فندقلو از سطح دریاهای آزاد 1500 متر و حداکثر 1850 متر می باشد.

هوای این ناحیه به علت قرار گرفتن در ارتفاعات، دارای تابستانی بسیار خنک و مطبوع و زمستانی سرد و مرطوب است که جزو مناطق سردسیر استان محسوب می‌ گردد. دمای حداکثر مطلق 37 درجه در شهریور و دمای حداقل مطلق آن 37- درجه سانتیگراد در بهمن ماه است. این منطقه دو بهار دارد، یکى از ابتداى فروردین تا پایان خرداد و دیگرى از مهر تا آبان.

جنگل فندقلو استعداد پرورش صد نوع گل از جمله بوماداران و بابونه را دارند. 19 گونه جنگلی متعلق به 8 تیره و 17 جنس شناسایی شده است. در بین انواع شناسایی شده گونه‌های نادری نظیر فندق، ممرز، راش، بلوط (بلند مازو) و بید مشک وجود دارد و گونه‌های علفی منطقه چون نسترن، تمشک، خاس، پامچال، بابونه، سرخس، گیلدیگ، بنفشه وحشی، گل گاو زبان و … در زمین های آن به وفور یافت می‌ شود. با توجه به اینکه درخت فندق بیش از سایر گونه‌ها در این جنگل روییده است، این منطقه فندق‌لو نامیده می‌ شود. در منطقه فندقلو حیواناتی نظیر روباه، گرگ، خرس قهوه ای، سمور و پرندگانی چون قرقاول، کبک، عقاب طلایی، چکاوک و کلاغ ابلق یافت می‌شود.

در داخل جنگل یک استخر آبگرم به نام مشه سویی وجود دارد که آب آن خاصیت درمانی دارد. همچنین پیست اسکی روی چمن که برای برپایی اردوهای تیم ملی اسکی روی چمن از آن استفاده می‌شود، از جمله قابلیت‌های این منطقه برای جذب توریست در کلیه فصول سال است.

علاوه بر جاذبه های گردشگری  برای پذیرایی و اقامت گردشگران داخلی و خارجی، مکان هایی تدارک دیده شده که امکان اقامت به صورت شبانه روزی هم در آن مهیا است، با توجه به نکات مطرح شده می‌توان گفت منطقه فندقلو با داشتن انواع درختان میوه، پیست اسکی و گونه‌های گیاهی و طبی مختلف، آب معدنی، حیات وحش، آب و هوای معتدل و چشم انداز زیبا و…جزو مناطق منحصر به فرد است که پتانسیل بالایی در صنعت اکوتوریسم دارا می باشد.